Rudo de Ruijter,
Onafhankelijk onderzoeker
Nederland
20 januari 2009
Korte inhoud:
Dit artikel beschrijft een idee voor een bankhervorming, waarmee het bedrijfsleven beschermd wordt tegen de capriolen in de bankwereld en beter economisch beleid mogelijk wordt, ook in moeilijke tijden.
Inleiding
Er zijn heel wat analyses over de oorzaken van de bankcrisis. Velen leggen hem uit als een gevolg van hebzucht, ontoereikende regelgeving en falend toezicht door de centrale banken.
De regeringen werden totaal verrast toen de banken begonnen te vallen en zij ineens met de gevolgen opgezadeld werden. Ministers van Financiën kregen de vrije hand om de banken met miljarden euro’s steun weer op de rails te krijgen. Ze zijn immers zo belangrijk voor de economie.
De miljarden verdwenen als blikken olie in een lekkende versnellingsbak. De radertjes wilden niet op gang komen. Inmiddels gaan steeds meer bedrijven failliet door gebrek aan kredietverlening. Hele landen komen in problemen en vallen in de voogdij van het Internationale Monetaire Fonds. [1] Sommige analisten voorspellen, dat de crisis nog wel wat jaartjes kan duren…
En alsof het er niets mee te maken heeft, verstoort de voortdenderende groei het klimaat, worden normen en waarden gedicteerd door consumptie en hebzucht, en steeds meer openbare voorzieningen opgeofferd aan het altaar van Wall Street…
Het kan ook anders. De overheid kan de kredietverlening overnemen. Als geld van de overheid wordt, hoeven we niet meer afhankelijk te zijn van het solvabiliteit/liquiditeit mechanisme van privé-banken, dat elk moment opnieuw vast kan lopen als ergens op de wereld rotte waardepapieren in omloop gebracht worden. En in de huidige internationale, speculerende en bellenblazende jungle van winstbejag, kun je er bijna zeker van zijn, dat de volgende crisis al ergens in de maak is.
Ik vind het onzinnig om het bedrijfsleven failliet te laten gaan, vanwege incidenten in de bankwereld. Ik vind het kortzichtig om privé-banken met miljarden aan belastinggeld op te kopen of te voorzien van liquiditeit en garanties. Voor de staatshulp moeten de banken hoge rente betalen. Prima. Maar dat betekent simpelweg, dat u en ik deze kosten als klant van de bank doorberekend krijgen. Links om of rechts om, we zijn altijd de klos.
Dit artikel beschrijft een idee voor een bankhervorming met de volgende objectieven:
- stoppen van de crisis;
- geldschepping / kredietverlening baseren op economische èn maatschappelijke belangen;
- verhinderen, dat kredietverlening opdroogt door incidenten in de bankwereld;
- voorkomen van tegenstrijdige politiek tussen overheid en centrale bank;
- instellen van parlementaire controle op geldschepping;
- de centrale bank, naast het bestaande gas- en een rempedaal, ook een stuur geven;
- kredietverlening loskoppelen van economische groei;
- de beste mogelijkheden voor welvaart garanderen, ook in mindere tijden.
1. Huidige kredietvoorziening
Centrale bank is onafhankelijk
Momenteel zijn bijna alle centrale banken op de wereld onafhankelijk van de regeringen. Banken en centrale banken bepalen hoeveel krediet er verstrekt wordt en hoeveel de gebruikers van het geld hiervoor moeten betalen. De centrale bank beïnvloedt de economie. In de woorden van de Nederlandse centrale bank (DNB N.V.): “De rente werkt als het gas- en rempedaal van de economie.” [2]
Twee kapiteins op een schip
De meeste landen hebben nu een economie met twee kapiteins: de centrale bank en de regering. De politiek van de centrale bank bepaalt de speelruimte voor de regering. Wanneer de regering de economie wil stimuleren, terwijl de centrale bank de rente hoog houdt, dan komt de regering niet ver.
Geldvermenigvuldiging
Het geld van kredieten belandt na elke betaling die ermee gedaan wordt bij een bank, die het op zijn beurt weer uitleent. Hierdoor wordt de geldhoeveelheid in de economie vermenigvuldigd. Wanneer de kredietverlening stokt, kan het beschikbare geld in enkele maanden met tientallen procenten verminderen.
2. Korte terugblik
Vóór de oprichting van centrale banken waren bankroeten de grootste hindernis voor de groei van de banksector. In 1913 werd de Federal Reserve opricht. Deze privé-instelling ging een reservepotje van de banken beheren, waarmee banken in nood te hulp gesneld konden worden. Aangesloten banken konden zo meer uitlenen, terwijl het vertrouwen van het publiek vergroot werd. De Fed verwierf onafhankelijkheid van de regering. Politici hadden geen flauw benul wat geld was en de bankiers beloofden ervoor te zorgen.
Vertrouwen is het toverwoord van de banksector. Wanneer het publiek de banken niet vertrouwt, brengt het geen geld naar de bank en kunnen de banken geen leningen verstrekken. Dat is ook de reden waarom privé centrale banken zich meestal voordoen als staatsbanken. In werkelijkheid zijn zowel de “privé” als ook bijna alle “staats” centrale banken onafhankelijk van de regering.
De rol van centrale banken evolueerde met de tijd en verschilde van land tot land. De ene keer waren ze financier van oorlogen, dan weer stimulator van landbouw of industrie. Meestal waren ze regelaar van het bankwezen en later ook van het interbancaire betalingsverkeer. Met de rente beïnvloeden ze de wisselkoers, de economische activiteit, de inflatie en de winstmarges van de banken.
Ondertussen is de bankwereld uitgegroeid tot een onoverzichtelijke internationale financiële jungle, waarin maatschappelijke en bedrijfsbelangen opgeofferd worden aan de wetten van de vraatzucht en de uitdijende geldmassa. Veel centrale banken hebben hierin een politiek van laissez-faire gevolgd.
3. Korte vooruitblik
Voor de komende jaren is dus een recessie voorspelt, die mijns inziens onnodig is, als de overheid de verantwoordelijkheid voor de kredietverstrekking op zich neemt.
Buitenlandse schuld VS
Door al het nieuws over de kredietcrisis zijn we een beetje vergeten hoe het eigenlijk begon. De VS heeft sinds 1973 een torenhoge buitenlandse schuld opgebouwd, die explosief groeit. Alleen door met steeds grotere snelheid geld te lenen, kan zij de dollar overeind houden. De export van subprimes was hier maar een klein onderdeel van. Het bailout-reddingsprogramma voor de banken wordt gefinancierd met leningen. Het wordt een kredietbel van ongekende grootte, die een enorme ontwaarding van de dollar met zich meebrengt. Wanneer de dollar valt, lijkt mij een wereldwijde financiële chaos voorspelbaar.
Ook hier geldt, dat landen de gevolgen hiervan alleen kunnen beperken, wanneer hun kredietvoorziening in handen is van de overheid, die zich niet hoeft te laten leiden door kortzichtig winstbejag en hongerige aandeelhouders.
Vooruitzichten energie
Ernstiger is het vooruitzicht op een afnemende beschikbaarheid van energie. We weten allemaal, dat we bezig zijn éénmalige energiebronnen te verbruiken. Sinds generaties zijn we eraan gewend geraakt deze voorraden steeds sneller te consumeren. Daarna zouden er wel weer nieuwe energiebronnen gevonden worden…
De meesten van ons zullen liever spontaan ontkennen, dat het einde van de groei voor de deur staat. Deze ontkenning heeft niet zozeer te maken met het feit dat de beschikbare data niet betrouwbaar zouden zijn. Velen kunnen zich de wereld gewoonweg niet anders voorstellen dan met groeiende bevolkingen en economieën.
Ook zijn er mensen, die nog steeds energiereserves verwarren met energietoevoer. En we houden onszelf graag voor de gek met zon- en windenergie, die in feite - op wereldniveau - slechts 1% van het energieverbruik dekken. Dus, verbazingwekkend genoeg, doen we net alsof het probleem niet bestaat.
4. Bankhervorming
De kredietvoorziening moet los komen te staan van het vertrouwen dat het publiek in de banken heeft. Anders gezegd, de kredietvoorziening moet los staan van de aanwezige tegoeden op betaal- en spaarrekeningen.
De kredietvoorziening mag niet afhankelijk zijn van een bankmechanisme, dat makkelijk vast kan lopen als een incident de solvabiliteit en liquiditeit van enkele banken verstoord.
De kredietvoorziening moet ook normaal kunnen functioneren in tijden, waarin er geen economische groei is en de bevolking krimpt. [3]
De oplossing zie ik in een bankhervorming, waarin de huidige centrale bank vervangen wordt door een centrale bank van de overheid, die als enige geldscheppende instantie de verantwoordelijkheid voor de kredietverlening op zich neemt.
Kredietverlening op basis van solvabiliteit en liquiditeit van privé-banken komt te vervallen en daarmee de vermenigvuldiging van fictief geld. [4]
Banken worden doorgeefluik tussen de centrale bank en het publiek. De centrale bank kan de geldmassa en de waarde van de geldeenheid nauwkeurig aansturen.
De huidige centrale bank gebruikt één rentevoet, als gas- en rempedaal voor de economie, alsof alle economische sectoren altijd in dezelfde mate gestimuleerd of geremd moeten worden. Dit leidt tot veel ongewenste bijwerkingen. Deze logge manier kan verfijnd worden door rentevoeten per sector te hanteren. Op deze manier heeft de centrale bank niet alleen een gas- en rempedaal, maar ook een stuur. Economisch beleid kan gericht geïmplementeerd worden.
Niet de grootste en snelste winst moeten de leidraad zijn, maar de kwaliteit van de samenleving en de noodzaken voor de toekomst. In tijden van economische voorspoed is het gebruikelijk, dat kamerleden niet veel verder kijken dan hun termijn lang is. Toch zetten we voor 75 of 80 jaar kinderen op de wereld. Het zou dus logischer zijn, dat we op z’n minst inschatten of er voor de komende 75 jaar genoeg energie, voedsel en water zal zijn.
Het beleid van de centrale banken is gericht op permanente inflatie. [5] Hiermee wordt de rentelast overgeheveld van de leners naar de gebruikers van het geld en vermindert het risico dat leningen niet terugbetaald worden. Daarnaast blijkt een gematigde inflatie een stimulans te kunnen zijn voor de economie, in tijden dat er een toename is van energie, grondstoffen en arbeidskrachten. Dat heeft in de afgelopen eeuw redelijk goed gewerkt. Het is dus niet toevallig, dat ons economisch model gebaseerd is op een eeuwige groei van input, output en bevolking.
Omdat het huidige systeem gebaseerd is op een permanente groei van de geldmassa, vormen zich bij vermindering van de economische input en output steeds meer bellen geld zonder werkelijke waarde, die vroeg of laat in elkaar klappen. Door de kredietverlening te centraliseren en los te koppelen van de groei, kan ook bij een teruglopende economie nog gestuurd worden en welvaart zo goed mogelijk behouden blijven.
Bij de meesten is het bewustzijn nog niet doorgedrongen, dat we aan de vooravond staan van energietekorten, die – linksom of rechtsom – zullen leiden tot een sterke vermindering van de wereldbevolking. [6]
Linksom is vooruit kijken en onze hersens gebruiken. Als er in de toekomst onvoldoende energie en voedsel zal zijn, dan moeten we minder kinderen op de wereld zetten. Hoe minder kinderen, hoe groter de mogelijkheden voor een hoge levenskwaliteit.
Rechtsom is domweg wachten tot hongersnoden en oorlogen de aantallen zullen verminderen. De landen die zeer afhankelijk zijn van energie-import, zouden weleens de potentiële agressors kunnen zijn. De meeste van deze landen zijn verenigd in de NATO, die zijn zetel heeft in het land, dat per hoofd van de bevolking de meeste energie importeert: België.
Enkele praktische zaken
De privileges van centrale banken berusten op wetsartikelen. Wetten wijzigen is een zaak voor het parlement. Veel kamerleden hebben vermoedelijk geen flauw idee wat geld is en hoe het werkt. Ik hoop, dat “Geheimen van geld, rente en inflatie” en “Debet, credit, banco!” een korte en heldere introductie vormen.
Bijna alle beschikbare economie-boeken gaan over de groei-economie. Dat maakt het verkrijgen van inzicht wat lastiger. We zullen er begrip voor moeten hebben, dat velen spontaan economische groei verwarren met welvaart.
Het starten van een centrale bank van de overheid is geen dure aangelegenheid. Geld is slechts een schulderkenning en kan uit het niets gecreëerd worden, zoals het meeste geld dat nu bestaat. [7]
De “nationalisatie” van centrale banken hoeft ook geen dure aangelegenheid te zijn. In zijn meest simpele vorm bestaat dit uit het intrekken van privileges. Het personeel zou een aanbod kunnen krijgen bij de nieuwe centrale bank van de overheid te komen werken.
Banken blijven noodzakelijk als tussenpersoon tussen de centrale bank en het publiek. De criteria voor kredietverstrekking worden bepaald door economisch beleid en de uitvoering daarvan door de centrale bank. De huidige criteria van winstbejag, liquiditeit en solvabiliteit van individuele banken zullen dus niet meer bepalend zijn voor het al dan niet verstrekken van kredieten.
Voor het publiek verandert er weinig. Die kunnen hun bankrekeningen gewoon behouden. Wel verwacht ik, dat op den duur meer mensen bewuster zullen kiezen voor het co-financieren van nuttige projecten.
De euro
De euro is de munt van de Europese Centrale Bank in Frankfurt. Dit is een privé-instelling, die bestaat uit de privé centrale banken van de aangesloten landen. De ECB en de betreffende centrale banken zijn onafhankelijk. [8] De euro is geen verplichting voor de Europese Unie. Zo is bijvoorbeeld de Bank of England een genationaliseerde centrale bank met haar eigen munt.
Op zich is een gezamelijke munt in de Europese Unie een prettige zaak. De enorme macht van het bankenconsortium ECB, dat zijn eigen politiek volgt, is echter een bedreiging en een uitholling van de democratie. De ongebreidelde geldcreatie heeft al geleid tot de uitverkoop van de meeste overheidstaken, zoals post, telegraaf, telefoon, openbaar vervoer, gas-, water- en elektriciteitsvoorzieningen, politie- en gevangenistaken. De bevolking is overgeleverd aan de wetten van het grote geld. De speelruimte van regeringen wordt steeds kleiner.
Ik denk niet, dat de ECB geneigd zal zijn zijn macht op te geven. Er zou een nieuwe Europese munt moeten komen van regeringen, die een visie delen over de vormgeving van de maatschappij nu en in de toekomst. Elk land van de Europese Unie zou daartoe het initiatief kunnen nemen.
[1] Iceland, Hungary and Ukraine
http://uk.reuters.com/article/marketsNewsUS/idUKLJ43131520090119
[2] Rente is gas- en rempedaal (De Nederlandse Bank N.V.)
http://www.dnb.nl/dnb/home/rente_en_inflatie/algemeen/nl/46-150027.html
[3] « Wereldbevolking en energie », grafiek 14
http://www.courtfool.info/nl_Wereldbevolking_en_energie.htm
[4] Geldvermenigvuldiging; « Debet, credit, banco ! »
http://www.courtfool.info/nl_Debet_credit_banco.htm
[5] Centrale banken verkopen de permanente inflatie (z.g. 2%) als "Prijsstabiliteit".
http://www.ecb.europa.eu/home/pdf/students/leaflet_en.pdf , pagina 10
[6] "World Energy And Population", Paul Chefurka
http://www.courtfool.info/en_World_Energy_and_Population.htm
[7] Tot 1971 was de US-dollar gekoppeld aan een hoeveelheid goud. Koppeling van geld aan de waarde van edele metalen heeft niet alleen het nadeel van mogelijke speculaties, maar betekent, dat de buitenlandse leveranciers van deze delfstoffen automatisch eigenaar worden van de vertegenwoordigde waarde. Fiat-geld daarentegen, berust op schulderkenning, de belofte van een tegenprestatie. Omdat het uit het niets gecreëerd wordt, is het gevaar van misbruik door financiële autoriteiten (bijv. inflatie) groter.
[8] ECB volgt eigen politiek
http://www.ecb.europa.eu/ecb/orga/independence/html/index.en.html
Bron: courtfool
Voeg toe aan:
