Bij deze zogenaamde 'currency swaps' spreken in dit geval de FED en bijvoorbeeld de ECB (Europese Centrale Bank) af om een bepaalde hoeveelheid geld van elkaars valuta's uit te wisselen tegen een bepaalde wisselkoers, die (bijvoorbeeld) zes maanden wordt vastgezet. De ECB gebruikt dit geld vervolgens om commerciële banken in bijvoorbeeld België (Fortis), Finland, Hongarije en Ierland, die in de problemen waren gekomen door hun vrijwel waardeloos geworden op dollar gebaseerde financiële bezittingen, uit te kopen. De FED krijgt in zo'n geval de belofte van de ECB dat de schuld na zes maanden wordt terugbetaald.

Gerald O'Driscoll van het Cato Instituut, voormalig werkzaam bij de Citigroup bank en de Dallas FED, ziet echter niet in hoe de Europese Centrale banken deze enorme schuld kunnen terugbetalen. De currency swaps hebben volgens hem de grote ineenstorting van het Europese bankensysteem slechts uitgesteld, en niet voorkomen.

Kwetsbaarheid Europese banken
De commerciële banken van Europa hebben zich de afgelopen jaren in hoge mate blootgesteld aan de nu ingestortte opkomende markten in Oost Europa, Latijns Amerika en Azië. Volgens een schatting nemen Europese banken driekwart van de in totaal $ 4,7 BILJOEN, die uitgeleend zijn aan deze opkomende markten, voor hun rekening. Dit bedrag is hoger dan de waarde van de in Amerika ingestortte subprime én Alt-A hypothekenmarkt.

 

Neil Mellor, valutastrateeg bij de Bank of New York Mellon: 'De naschokken van de huidige wereldwijde financiële crisis veroorzaken nog steeds grote beroering op de FOREX markt (buitenlandse valutahandel), en worden steeds intenser gevoeld in de eurolanden en Groot Brittannië.'

 

FED topman Ben Bernanke verklaarde op 13 januari dat de gezamelijke actie van de FED en buitenlandse Centrale Banken een 'wereldwijde financiële ineenstorting in de herfst hebben voorkomen.' Hij zei dat als deze enorme leningen niet gedaan zouden zijn, er een veel groter risico zou zijn geweest op het instorten van de wereldeconomie. De currency swaps waren volgens Bernanke daarom noodzakelijk, en zouden zichzelf uiteindelijk opheffen.

 

Maar in de recente weken is de situatie bij de Europese banken alleen maar verslechterd, net als de economie in hun thuislanden. Sinds Bernanke's toespraak op 13 januari is de Dow Jones EURO-Stoxx Banks Index maar liefst 66% gedaald. De RBS (Royal Bank of Scotland) is genationaliseerd, net zoals het Belgische Fortis.

'Ik zou zeggen dat de meeste grote banken in Europa blut zijn,' zegt Dory Wiley, president van Commerce Street Capital, een geld-management firma die investeert in bankaandelen. Het gevaar is dat de overheden, die nu als opvangnet voor de commerciële banken fungeren, failliet gaan of ten minste sterk afgewaardeerd worden. Er is zelfs een hedgefund manager die gewone retail-investeerders aanraadt om voorlopig maar helemaal weg te blijven uit Europa.

Met name de volgende banken worden zeer kwetsbaar geacht voor nog verdere achteruitgang:

 

- Barclays (BCS) (Groot Brittannië)

- Erste Bank (EBS) (Oostenrijk)

- Nordea (NDA) (Zweden)

- ING (Nederland)

- Fortis (België)

- Banco Santander (STD) (Spanje)

 

Deze banken hebben enorme bedragen uitgeleend en geïnvesteerd in de inmiddels ingestortte opkomende markten. Daarnaast verblijven ze in Europese landen waar de financiële middelen van de overheden naar verhouding maar beperkt zijn ten opzichte van de financiële bezittingen van de gigantische banken die ze binnen hun grenzen hebben.

 

Het is daarom niet vreemd dat veel Europese landen moeite hebben om hun eigen schuld te financieren, omdat beleggers vrezen dat de enorme economische en financiële problemen in deze landen de desbetreffende overheden boven het hoofd zullen gaan groeien. Zo is de kredietwaardigheid van Letland reeds afgewaardeerd en dreigt hetzelfde te gebeuren met Griekenland en Ierland.

 

Hoe kunnen de Europese overheden genoeg geld bij elkaar krijgen om de FED terug te betalen? Eén mogelijkheid is het drukken van (nog) meer geld, maar dat zal de positie van de euro nog verder ondermijnen en op den duur de inflatie fors aanwakkeren. Ook kunnen de belastingen worden verhoogd, een impopulaire en niet bepaald aantrekkelijke maatregel.

 

Conclusie is dus dat er een nieuwe Europese bankencrisis aan zit te komen, waarvoor de eerder genoemde banken het meest kwetsbaar zijn. Wat de situatie nog verder gecompliceerd maakt is het feit dat de landen in de eurozone hun financiële politiek moeten schikken naar die van de Europese Centrale Bank, zelfs als de uitgezette koers voor het desbetreffende land averechts werkt. Ierland is al zover gegaan door te dreigen uit de monetaire unie te stappen als het land niet meer hulp krijgt.

 

In Letland, waar de Centrale Bank het hele bankensysteem van land heeft moeten uitkopen, waren onlangs heftige demonstraties, waarbij onder andere werd geeist dat de overheid de lasten van de door Zweedse banken verstrekte leningen teniet zou doen. Als de regering van Letland hiertoe overgaat, dan worden Zweedse banken zwaar getroffen. De Centrale Bank van Zweden heeft zelf $ 25 miljard moeten lenen van de FED -in al eerder genoemde currency swaps- om het eigen bankensysteem overeind te houden.

 

'Door deze vorm van fiscale druk kan de hele Europese Unie uit elkaar worden gerukt,' verklaart Sean Egan, mede-oprichter van Egan-Jones, een kredietratingsfirma in Pennsylvania (VS). 'Dat zou voor zo'n enorme sociale onrust zorgen dat er zelfs een revolutie uit voort zou kunnen komen.'

 

Deze crisis raakt ook voorheen zeer stabiele landen zoals Zwitserland, waar de waarde van de financiële bezittingen in het bankensysteem acht keer hoger is dan het totale jaarlijkse BNP van het land. Zwitserland is de FED $ 20 miljard schuldig, een relatief enorm bedrag voor een klein land. En Groot Brittannië heeft al drie 'bailout' rondes achter de rug, maar heeft nog altijd een schuld van $ 54 miljard aan de FED.

 

Zelfs het oerstabiele Duitsland wordt geraakt en begint het vertrouwen van buitenlandse beleggers te verliezen. De laatste uitgave van 10-jaar lopende Duitse staatsobligaties schoot voor 32% tekort, iets dat door analisten als een 'mislukte deal' werd omschreven.

Economen Carmen Reinhart (Universiteit van Maryland) en Ken Rogoff (Harvard) maakten studie van het bankroet gaan van landen, teruggaand tot in de 14e eeuw. Ze concludeerden dat massale overheidsfaillissementen in golven komen, en optreden op het moment dat valuta's weg beginnen te zakken. 'We concludeerden dat wereldomvattende bankencrises de oorzaak zijn van het failliet gaan van de overheden. We staan dus nog maar aan het begin.'