dm INTERVIEW

De Griekse economiste Elena Panaritis waarschuwt voor een domino-effect van de spaarheffing in Cyprus. "Het vertrouwen is stuk. In Griekenland, Italië, Spanje en Portugal zullen spaarders hun geld van de bank halen."

Elena Panaritis was afgelopen weekend een deelnemer aan het Brussels Forum, een prestigieus congres voor politici, diplomaten en experts. Ze is de stichter van de denktank Thought for Action, werkte eerder als economiste voor de Wereldbank en is voormalig Grieks kamerlid voor de socialistische partij Pasok. Net als de aanwezige Portugese en Italiaanse experts reageert ze geschokt op de blitzbelasting op Cypriotisch geld die Europa oplegt.

Waarom bent u zo geschokt?
"Het is een catastrofe. Een snel-snelbeslissing die geen rekening houdt met het economisch basisprincipe 'vertrouwen'. Mensen gaan er van uit dat als ze geld aan de bank toevertrouwen, ze daar gerust over mogen zijn en dat geld altijd kunnen afhalen indien nodig. Dat vertrouwen is nu beschadigd."

Alleen in Cyprus, of ook elders?
"In de hele wereld, maar dan vooral in de eurozone. Kijk, dit is niet zomaar een interne beslissing van een land. Dit gijzelt ook het Internationaal Muntfonds (IMF), want dit is een beslissing van de Europese Unie en het IMF.

"Er zijn bepaalde zaken die je gewoon niet doet. Je spreekt geen kwaad over je moeder, of over de maagd Maria als je katholiek bent. Welnu, je raakt nooit aan de deposito's. Nooit. Dat is een gouden regel. Je kunt het alleen doen als er sprake is van criminele activiteiten, maar dat moet je dan eerst bewijzen."

De achterliggende redenering is misschien: de grote vermogens op Cypriotische rekeningen, dat zijn toch vooral Russische oligarchen met zwart geld.
"Als economiste heb ik er grote moeilijkheden mee wanneer we ethiek zo met economisch beleid gaan mengen. Er is vooralsnog geen bewijs dat er witwasoperaties gebeuren in Cyprus. Dat is een groot gerucht. Net zoals het eerdere gerucht dat alle Grieken lui zijn. En mocht het toch zo zijn, dan is dat een zaak voor het gerecht.

"Deze maatregel treft alle spaarders, van arm tot rijk. Ook Britse en Griekse spaarders. In 2008, na de bank run op Northern Rock, kwam er veel Brits spaargeld naar ex-kolonie Cyprus. In 2010 hebben veel Grieken hun geld naar Cyprus overgezet.

"Dit interventionisme gaat in tegen de essentie van het kapitalisme en heeft zelfs iets weg van centraal gepland communisme. Ik heb twintig jaar in de VS gewerkt. Voor een Amerikaan is het gewoon ondenkbaar wat er nu in Europa aan de gang is."

Wat gaat er nu gebeuren?
"Velen zullen voortaan zeggen dat Europa en het IMF de marktlogica verlaten hebben. Dat heeft grote gevolgen. Je kunt nu redeneringen maken als: 'In Zuid-Italië is veel maffia en worden de banken niet correct beheerd. Waarom daar geen belasting heffen?' Ik ben bang dat mensen in Italië, Griekenland, Portugal en Spanje hun geld gaan afhalen. Om dat geld elders te bewaren, misschien wel onder hun kussen."

Is zo'n 'run on the bank' een kwestie van dagen?
"Ja, natuurlijk. De Grieken zullen in elk geval hun spaargeld afhalen. Daar ben ik zeker van. En de Spanjaarden, Italianen en Portugezen wellicht ook."

De beleidsmakers beklemtonen dat de Cypriotische spaarheffing een eenmalige en uitzonderlijke interventie is.
"Vertrouw ze niet, net zoals ze ons niet vertrouwen. Dit is de zoveelste onvoorbereide ad-hocmaatregel."

Het Cypriotische parlement moet het akkoord nog ratificeren.
"Er is een grote kans dat het niet door het parlement geraakt. Wat dan? Vergeet ook niet dat de Cypriotische regering pas twee weken geleden de verkiezingen gewonnen heeft en de beste economist ter wereld als adviseur heeft."

U doelt op Nobelprijswinnaar Christopher Pissarides. Hij zegt dat hij van de spaarheffing niets af wist.
"Het was een puur politieke beslissing, zo heeft hij verklaard. De Cypriotische minister van Financiën Michaelis Sarris, overigens de man die Cyprus in de eurozone kon loodsen, was er wel bij. Hij zei achteraf dat het een 'fait accompli' was dat hij wel móést slikken. Het lijkt erop dat Europa bekwame mensen als Pissarides en Sarris alle macht ontneemt, want er is geen onderhandeling mogelijk.

"Als de spaarheffing niet de goedkeuring krijgt van het Cypriotische parlement, zullen het IMF en de EU het reddingsplan voor Cyprus geen groen licht geven. Dan gaat Cyprus uit de eurozone. Dat zou dan een wanordelijke 'default' of wanbetaling zijn. In plaats van Griekenland zou het dan Cyprus zijn."

Is dit het begin van het einde van de eurozone?
"Dit is in elk geval het begin van iets anders. Het vertrouwen is gebroken. Heel triest. Dit zal een radicale impact hebben. Het is als een draadje losmaken van een gebreide trui. Voor je het weet, ontrafelt de hele trui."