UTRECHT – Halverwege de laatste ijstijd leek de aarde enige tijd in de war, met verstoringen in het aardmagnetisch veld, gevolgd door een extreem zware vulkaanuitbarsting.

Daarnaast vonden in deze periode meerdere kortstondige onderbrekingen van de vrieskou plaats.

Dit blijkt allemaal uit een uitvoerige analyse van sedimenten uit de omgeving van de Zwarte Zee, uitgevoerd door het onderzoekscentrum voor aardwetenschappen van het Duitse Helmholtz Centrum.

Zowel de Europese supervulkaan, 's werelds krachtigste uitbarsting van de afgelopen 100.000 jaar, die grote delen van Zuidoost-Europa verwoestte, als de verstoring van het magentisch veld, waren dankzij andere geologische onderzoeken al bekend.

De Duitsers hebben de historische gebeurtenissen echter exacter gedateerd, en van de verschillende gebeurtenissen tijdens het midden van de laatste ijstijd een gedetailleerde tijdlijn gemaakt.

Wisseling polen

Bovendien denken ze dat de magnetische verstoringen, die eerder waren bemerkt in Frankrijk en op Groenland, niet lokaal waren, maar dat er sprake moet zijn geweest van een heuse wisseling tussen de noord- en de zuidpool. Dit zou ongeveer 41.000 jaar geleden hebben plaatsgevonden, en maar zo'n 250 jaar hebben standgehouden.

Daarnaast laten hun isotopenmetingen zien dat er toen veel meer kosmische straling het aardoppervlak bereikte, waar ze uit afleiden dat het magnetisch veld in die periode zo'n 95 procent zwakker was dan momenteel.

Ongeveer duizend jaar na het beëindigen van de periode van magnetische verstoringen vond in de omgeving van Napels in Italië de zware vulkaanexplosie plaats. En alhoewel er theorieën bestaan waarbij omkering of afzwakking van het magnetisch veld via beïnvloeding van de ozonlaag of bijvoorbeeld wolkvorming meteorologische gevolgen kan hebben, vonden de meeste grillige temperatuurpieken juist ruim voor en ruim na de polenwissel plaats.

Geen directe verbanden

Alhoewel het tezamen een geologisch relatief onrustige periode binnen de meer dan honderduizend jaar durende ijstijd betreft, suggereren de onderzoekers dan ook vooralsnog geen directe verbanden tussen de verschillende gebeurtenissen.

Wel is opmerkelijk dat een volledige omkering zo kort heeft geduurd en zo recent in de geologische geschiedenis nog heeft plaatsgevonden. Tot nog toe dachten wetenschappers dat de laatste echte omkering van het aardmagnetisch veld 780.000 jaar geleden plaatshad, en dat zulke gebeurtenissen over de aardgeschiedenis gemiddeld eens in de 450.000 jaar voorkomen.

Metingen laten zien dat het aardveld over de afgelopen tweeduizend jaar met 35 procent is afgenomen. Deze daling zou echter nog vierduizend jaar ongehinderd moeten doorgaan om een echte poolomslag te veroorzaken.