In sommige ziekenhuizen krijgt geen enkele vrouw met een uitgezaaide borstkanker chemotherapie. In andere ziekenhuizen krijgen ze allemaal chemo. Is dat dan wel nodig?

Kosten chemotherapie

De kosten voor chemotherapie exploderen. Sommige behandelingen kosten ondertussen meer dan 100.000euro per jaar. Jean-Jacques Cassiman, professor emeritus genetica aan de KULeuven, stelt de behandeling van terminale patiënten met die dure producten in vraag. De prijs voor een levensverlengende behandeling zou maximaal 30.000euro per jaar mogen bedragen, vindt hij.

Uit een rapport van het Federale Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) blijkt dat sommige ziekenhuizen veel minder chemotherapie uitvoeren dan andere. Daardoor rijst de vraag of alle -peperdure en goedkopere- chemokuren wel nodig zijn bij de behandeling van palliatieve patiënten. Ook daar ligt een mogelijkheid tot besparen.

Volgens Patrik Vankrunkelsven, professor huisartsgeneeskunde aan de KULeuven, moeten artsen vaker met kankerpatiënten over palliatieve zorg praten. ‘Nu kiezen veel artsen automatisch voor een behandeling als chemotherapie. Sommigen willen blijven behandelen, ook als ze eigenlijk onder ogen zouden moeten zien dat het niet goed zal aflopen met de patiënt. De verschillen tussen de ziekenhuizen zijn dan ook voor een deel te wijten aan een verschillende houding van de artsen die er werken.’

Dat heeft alles te maken met de opleiding geneeskunde, zegt Vankrunkelsven. ‘We zijn opgeleid om te behandelen, om mensen te genezen. Het overlijden van een patiënt voelen sommige artsen aan als een mislukking. Daarom zien veel artsen alleen de kanker en niet de mens die de tumor heeft. Als meer artsen hun terminale patiënten goed zouden informeren over palliatieve zorg, zouden er ook meer voor kiezen. Het levenseinde wordt dan niet uitgesteld, maar wel verzacht, bijvoorbeeld door pijntherapie.’

Vankrunkelsven spreekt uit ervaring. ‘Mijn vader overleed aan kanker. Hij heeft zijn tweede chemokuur bewust geweigerd. Hij wist dat hij zou doodgaan. Maar hij wilde liever enkele goede laatste maanden hebben dan iets langer te leven en afgepeigerd te sterven.’

Geen draaiboek

‘Er zijn veel studies die aantonen dat patiënten baat hebben bij palliatieve zorg’, bevestigt Wim Distelmans, oncoloog en professor palliatieve geneeskunde aan het UZ Brussel. ‘Ze leren omgaan met hun doodsangst en krijgen pijntherapie. Maar veel artsen weten er weinig over. Daarom stellen ze het niet aan hun patiënten voor.’

Patiënten gaan zelf ook te vaak in op het voorstel om nog een behandeling te beginnen, aldus Distelmans. ‘Sommigen hebben schrik om de aandacht van hun arts te verliezen als ze een behandeling weigeren.’

Maar vaak is het niet gemakkelijk om te beslissen welke patiënt palliatief behandeld moet worden, zegt Elke Van Hoof. Zij staat aan het hoofd van het Brusselse Kankercentrum van de Cliniques Universitaires St-Luc. ‘Er bestaat geen draaiboek over hoe je een terminale patiënt moet behandelen’, zegt ze. ‘De term “palliatieve patiënt, is ook heel vaag. Vanaf welk moment noem je iemand “terminaal, en zit hij in de laatste fase van zijn leven? Eens de patiënt overleden is, kun je die periode gemakkelijk definiëren. Maar de behandelende arts is niets met zo’n definitie. Momenteel moet de arts afgaan op zijn ervaring en de raad van collega’s.’

Van Hoof pleit ervoor de gegevens uit het kankerregister aan de sterftecijfers te koppelen. ‘Dat zou ons dat al een heel eind helpen. Met de statistieken zouden we gemakkelijker kunnen beslissen wanneer we bij een bepaalde tumor moeten overschakelen naar palliatieve zorg: na de derde mislukte behandeling of pas na de vierde? Dat zou ook de discussie over wat een extra levensjaar mag kosten, makkelijker maken.’