Ad de Vries is holistisch therapeut en ondersteunt kinderen en volwassenen met leer- en leefmoeilijkheden. Hij is deskundig op het gebied van spirituele pedagogiek, remediërend onderwijs, beelddenken en kinesiologie Tevens is hij begeleider bij de Landelijke Opleiding Spirituele Kinderhulp. In dit artikel zet hij zijn uitgangspunten met betrekking tot het hedendaags onderwijs neer aan de hand van één van de lezingen van de profeet Kahlil Gibran.

"Je kinderen zijn je kinderen niet.
Ze zijn de zonen en dochteren van 's levens hunkering naar zichzelf."

Weergaloos knap brengt Kahlil Gibran ouders en opvoeders terug in de werkelijkheid. Je kinderen zijn je kinderen niet. Kinderen zijn slechts te leen. Ze zijn alleen maar van zichzelf.
Dat betekent dat we de eigenheid van kinderen dienen te respecteren en hun de ruimte moeten geven om zich op hun eigen wijze te ontwikkelen.
De interactie ouders - kinderen is op zich al een enorm karwei. Kinderen gaan ook nog naar school. Dan wordt het pas echt moeilijk.
Bij kinderen, ouders èn leerkrachten groeit het onbehagen over de basisschool. Er is behoefte aan wezenlijk onderwijs. Uit louter frustratie gaan ouders zelf scholen opzetten.

"Ze komen door je, maar zijn niet van je,
En hoewel zij bij je zijn, behoren ze je niet toe."

Kinderen van deze tijd kunnen simpelweg niet om hun gevoel heen. Ze accepteren niet langer onderricht waar ze noch inhoudelijk noch didactisch het juiste gevoel bij hebben. Ze zijn zich van binnenuit sterk bewust wie ze zijn. Ze kunnen zich niet conformeren aan de wensen, regels en uitgangspunten van overleefde structuren en methodes die geen recht doen aan hun eerste wijze van verkenning van de wereld.
De school van nu lijkt organisatorisch, methodisch en didactisch te veel op de school van gisteren. Kinderen van de nieuwe tijd met hun sterk gevoel voor rechtvaardigheid, eerlijkheid en openheid gaan niet langer tegen zichzelf in. Wèl voelen ze zich doodongelukkig omdat de druk van ouders, leerkrachten en de samenleving vaak onbarmhartig groot is.
Het loskomen van ouders begint bij de gang naar de peutersoos en groep 1 en 2 van de basisschool. De overgang is heel geleidelijk en meestal zijn er geen problemen. In groep 3 beginnen de moeilijkheden: klassikale lessen, grote groepen, te weinig persoonlijke aandacht, leerstof die hen niet weet te boeien, die geen aansluiting vindt bij hun eerste manier om informatie in te winnen. Niet de ontwikkeling van het individuele kind maar de leerstof is uitgangspunt. Het kind verzet zich door vlucht- of vechtgedrag.

De gehanteerde didactiek en de gebruikte methodes passen niet in hun belevingswereld en bij hun eerste manier van denken. De onderwijsmethodes hanteren vooral het mentale principe. Er ligt een grote nadruk op het analytisch linkerbrein dat logisch, stap voor stap werkt. Het emotionele principe van het holistische rechterbrein dat een meer associatieve manier van denken hanteert, komt nauwelijks aan bod.
"Je mag hun je liefde geven, maar niet je gedachten. Want zij hebben hun eigen gedachten."
Lineair denken voert stap voor stap tot het beoogde doel. Het heeft de westerse samenleving een snelle ontwikkeling en ongekende economische rijkdom gebracht. De neveneffecten verliezen we gemakkelijk uit het oog. Maar wat is eigenlijk de keerzijde? Uitbuiting van de rest van de wereld, egoïsme, onmacht, stress, platte materiële welvaart, hokjesgeest en afgescheidenheid.
Leerlingen die het logische, lineaire denken sterk beheersen zijn favoriet op de huidige school. Ze gedragen zich "zoals het hoort", volgen de lessen met interesse, stellen de gepaste vragen en leveren hun werk binnen de gestelde tijd in.
De ideale leerling conformeert zich aan het systeem.
Leerlingen bij wie het mentale principe van het denken de overhand heeft, krijgen alle waardering van de leerkrachten, de ouders en de maatschappij. Met mooie rapporten, diploma's, getuigschriften en loftuitingen geven volwassenen hun een extra pluim. Ze spiegelen de volwassenen, omdat ze de huidige maatschappij continueren.
Maar moet de school wel "boekhouders en klerken" blijven afleveren?
Of kiezen ouders en leerkrachten in deze nieuwe tijd ervoor om zelfbewuste, creatieve jonge mensen op te leiden die zichzelf kennen en waarderen? Die hun mogelijkheden en onmogelijkheden onderkennen? Hun eigenheid ontdekken en nieuwsgierig de wereld tegemoet treden?

"Je mag hun lichaam huisvesten, maar niet hun ziel, want hun ziel toeft in het huis van morgen, dat je niet bezoeken kunt, zelfs niet in je dromen."

Associatief denken houdt de totaliteit in het oog. Het reikt een waaier van keuzemogelijkheden aan omdat automatisch de creativiteit wordt ingeschakeld.
Het fysieke principe van het denken zegt hoe we zaken neerzetten in de wereld, het uitvoeren, het handelen. In elke mens is het mentale (analytische), emotionele (associatieve) en het fysieke principe van het denken aanwezig. Het mentale principe van het denken is in de schoolse methodiek veel sterker aanwezig dan het emotionele of fysieke principe. Hoe sterker het emotionele en/of het fysieke principe van het denken aanwezig is bij een kind, hoe groter de kans dat het onderwijsproblemen geeft.
Kinderen bij wie de eerste wijze van denken emotioneel en associatief is of zij die handelend en experimenterend de wereld willen verkennen, worden op school niet juist bediend. Een mentale, stap voor stap methode past niet bij de eerste manier waarop zij informatie opdoen en verwerken. Bij deze z.g. beelddenkende kinderen komt alle informatie als een overweldigende stroom binnen. De associatieve beelden en handelingen hebben een meer gevoelsmatige dan een logische verbinding. De informatiestroom past totaal niet in de structuur van de gehanteerde methodiek op school.
Het grote probleem van associatieve denkers is, dat ze niet kunnen terugvallen op een reeds aanwezige structuur. Hun enige weg is een eigen individueel systeem te ontwikkelen om alle binnenkomende informatie te structuren en te verbinden met elkaar. Alle informatie dient te worden benoemd en opgeborgen in een zelf gecreëerd systeem. Namen geven, feiten en handelingen een plaats geven is voor hen een emotionele beleving. Het woord moet precies kloppen, het moet overeenkomen met het gevoel dat het oproept. Het loopt synchroon met hun beleving!
Lineair denken is volgen, is de aangereikte structuur van de school en de maatschappij aanvaarden en je daarin voegen.
Associatief denken is intuïtief, is verbonden met je wijsheid, creëert een eigen structuur, voert tot originele nieuwe ideeën.
Associatief denken is veruit favoriet bij kinderen van de nieuwe tijd. Ze komen naar de aarde om de eenzijdige lineaire denkpatronen te doorbreken en ons volwassenen te leren op een nieuwe, creatieve manier naar de wereld te kijken.
Associatieve denkers kunnen niet aan het handje lopen en daarom herkennen zij zich niet in de huidige school of maatschappij. Ze leven vanuit een eigen systeem, vanuit hun zicht op de werkelijkheid. Een opgelegde structuur hindert de associatieve denker bij de ontwikkeling en opbouw van het eigen systeem. De logische verbanden creëren ze zelf. Een opgelegde structuur stoort hun ontwikkeling in plaats van haar te bevorderen.
De eigen structuur van de taal kan een vertraagde ontwikkeling bij het aanvankelijk lezen, spelling en vreemde talen veroorzaken. Deze kinderen komen via plotseling inzicht tot het goede antwoord. Het lukt hen niet om stap voor stap te vertellen hoe ze aan de juiste oplossing zijn gekomen. Hun denksysteem werkt zo razend snel dat ze de tussenstapjes onmogelijk kunnen benoemen.
Automatiseren is voor deze kinderen moeilijk omdat ze de voor hen zinloze rijtjes woorden, tafeltjes of topografie nauwelijks kunnen opnemen in hun systeem. De associatieve band ontbreekt. Reik je ze verbanden aan, dan lukt het beter.

"Je mag proberen hun gelijk te worden, maar tracht niet hen aan je gelijk te maken".

Voor veel kinderen faalt het onderwijs omdat het geen maatwerk levert. Het is niet afgestemd op hun belevingswereld en op hun wijze van inwinnen en verwerken van informatie. Ze dienen er affiniteit mee hebben, hen uit te dagen en te voldoen aan zingeving in hun leven.

De wereld van morgen is de wereld van de kinderen die nu de basisschool bevolken. Het is hun wereld en wij volwassenen hebben er geen toegang. Proberen wij er toch deel van uit te maken dan zadelen we kinderen op met inzichten en uitgangspunten van nu waar zij straks geen enkele affiniteit mee hebben.

"Jullie bent de bogen, waarmee je kinderen als levende pijlen worden weggeschoten.
Laat het gebogen worden door de hand van de boogschutter een vreugde voor je zijn."

Mogen wij als samenleving van kinderen vragen verraad te plegen aan de manier waarop zij in het leven willen staan? Dan eisen wij in feite van een kind dat het zichzelf ontkent.
Kinderen van nu zijn toe aan een harmonieuze maatschappij waar individuele vrijheid en liefdevolle saamhorigheid en zorg in balans zijn. Een multiculturele samenleving waarin voor iedereen plaats is en ruimte is voor ieders mening. Waar welvaart en welzijn een evenwichtige samenhang hebben gevonden.
Kinderen hebben recht op een school waar leerling en leerkracht niet langer de methode, de toetsen of overleefde zienswijzen centraal stellen, maar de interactie. Waar gelijkwaardigheid en eigenheid een centrale plaats innemen.

De maatschappij van morgen heeft opvoeders nodig die het kind in zichzelf herkennen en koesteren. Tevens dienen ze de volwassenheid te bezitten om op alle vragen van de kinderen van nú serieus in te gaan.
De school van morgen krijgt gestalte door de verenigde energie van ouders, kinderen, leerkrachten èn de politieke wil om te veranderen.

Door Ad de Vries