De Nederlandse overheid kan het internetverkeer in ons land platleggen. In een “extreme crisissituatie” zijn particuliere internetproviders verplicht te doen wat de overheid ze opdraagt – daar valt ook het stilleggen van een netwerk onder. Dat blijkt uit een rondgang bij verschillende internetproviders en Govcert, het Computer Emergency Responce Team van de overheid.

Het recente afsluiten van grote delen van het internet door overheden in landen als Egypte en Libië, doet de vraag rijzen of een soortgelijk doemscenario zich ook in Nederland kan voordoen. Daarbij is een groot verschil: in een land als Libië is het grootse deel van het internet in handen van de overheid, Nederland kent tientallen particuliere providers die allemaal een deel beheren. Een rondgang bij onder andere Ziggo en Xs4All leert dat zij “cruciale internetsstructuren aan de overheid ter beschikking zullen stellen, wanneer zij dat eist in een crisissituatie”. KPN zegt “hier op dit moment geen uitspraken over te doen omdat er geen directe aanleiding voor is”.

In welke ‘extreme crisissituatie’ de overheid dergelijke be­voegdheden heeft, lijkt niet gedefinieerd. “Dreiging zit vaak in een jasje dat niet te voorspellen is,” zegt AIVD-deskundige Ro­ger Vleugels. “Dus dat is niet te bepalen. De overheid mag alles – als er maar een uitzonderingstoestand is. De brand in Moerdijk is al een voorbeeld van een uitzonderingssituatie; er gaat gelijk een crisiswetgeving in, waarbij de hiërarchische structuur bij de politie ver­andert. Zo zijn er een aantal hoofdvarianten waarbij verhoogde waakzaamheid vereist is. Hoe dat is ingevuld voor het internet – wat precies mag en wanneer – is heel onduidelijk.”

Govcert ontkent dat die vage definitie van zo’n noodtoestand de overheid een hoge mate van vrijheid geeft. “De infrastructuur is niet voor niets geprivatiseerd; we geloven in een vrij en open internet. Met een crisiswetgeving is veel mogelijk; alle varkens in het land laten ombrengen zodra de varkenspest uitbreekt, bijvoorbeeld. Dat gebeurt ook niet. De situaties zoals die hier ontstaan, staan geenszins in verhouding met wat er in het Midden-Oosten gebeurt.”

De grote valkuil zit volgens Vleugels juist in het onderschatten van de Nederlandse situatie. “Onze voorbereiding op calamiteiten is abominabel. Steeds meer westerse computerexperts ko­men erachter dat overheden die taak hebben verwaarloosd.”

Hoogleraar computerbeveiliging Bart Jacobs onderschrijft dat. “In Nederland zijn we economisch afhankelijk geworden van internet. De overheid heeft geen belang bij het platleggen ervan – tenminste, dat zou je denken. Toch zijn zelfs hier allerlei scenario’s denkbaar waarbij het wenselijk is om dat wel te doen. Het komt niet zo ver als in Libië, maar wat als China om een politieke reden besluit een grootschalige cyberaanval op Nederland uit te voeren? Dan wil je er wel wat stekkers uittrekken, zeg maar.”

Buitenland

Buiten een tijdelijke ‘internetblok’ zijn er tal van landen waar de inhoud van het internet stelselmatig wordt gefilterd.

Zie ook:

Kabinet wil blokkeren internet in dictaturen onmogelijk maken