De Nederlandse bollenvelden brengen jaarlijks enorm veel landbouwgif in het milieu. Zembla komt zaterdag met een schokkende reportage over de gezondheidseffecten zijn voor de mens. Maar hoe zit het met de natuur? Zondag een gesprek met Jeroen van der Sluijs bij Vroege Vogels.

Volgens de Utrechtse hoogleraar Jeroen van der Sluijs zorgen de insecticiden, zoals imidacloprid voor dramatische insectensterfte met alle gevolgen van dien. Niet alleen hele bijenvolken zouden te lijden hebben onder het gif, ook hommels, libellen, vliegen en de vele bodemdieren als aaltjes en engerlingen. Minder insecten betekent op termijn ook minder vogels, kikkers en andere dieren die voor hun voedsel hiervan afhankelijk zijn.

‘Gif in de Bollenstreek’ van Zembla wordt uitgezonden op zaterdag 8 januari 2011 om 22.35 uur bij de VARA op Nederland 2.

Bekijk hier de aflevering over landbouwgif van ZEMBLA.

Gezondheidsrisico’s langs de bollenvelden
Vrolijk gekleurde bollenvelden: ze zijn oer-Hollands, ze trekken veel toeristen en het levert onze economie jaarlijks 1,2 miljard euro op. Maar de keerzijde is de enorme hoeveelheid landbouwgif, die nodig is om de bloembollen te beschermen tegen schimmels en insecten. Dat gif komt in de lucht en in het oppervlaktewater. Artsen, toxicologen, milieudeskundigen en burgers maken zich grote zorgen. ZEMBLA onderzoekt de gezondheidsrisico’s langs de bollenvelden.

Verwaaid gif
Dat het ongezond is om groente en fruit te eten waar teveel bestrijdingsmiddelen op zitten, weten veel mensen wel. Maar er is weinig bekend over de pesticiden die zich via de lucht verspreiden. Of het nou gaat om de teelt van maïs, aardappelen, bieten of bloembollen, bijna elke boer spuit bestrijdingsmiddelen tegen schadelijke bacteriën of schimmels. Gif dat verwaait en verdampt.
Toxicoloog prof. L. Reijnders in ZEMBLA: ‘Wij gebruiken in Nederland heel erg veel bestrijdingsmiddelen. Veel meer dan in bijna alle andere landen. We zijn samen met Japan en België recordhouder per hectare wat we aan bestrijdingsmiddelen gebruiken.’

Lelies niet zonder bestrijdingsmiddelen
De teelt van bloemen heeft zich de afgelopen jaren sterk uitgebreid, ook buiten de traditionele Bollenstreek. In Drenthe bijvoorbeeld bedraagt de lelieteelt meer dan 700 hectare. En nergens wordt zoveel gif gebruikt als bij de lelies.
Hans van der Heijden uit het Drentse Vledder is een van de grootste leliekwekers van ons land. Per jaar verkoopt hij meer dan 25 miljoen bollen. Hij legt uit dat de bloembol niet zonder bestrijdingsmiddelen kan. Van der Heijden: ‘Als we dat niet zouden doen, dan zouden ze verrotten. We hebben net zolang doorgekruist en veredeld, dat we steeds zwakkere planten maken. De hele samenleving wil graag een mooie bos bloemen en daarvoor hebben we veel beschermingsmiddelen nodig.’

Verontruste burgers
Door verwaaiing en verdamping komt veel landbouwgif in de lucht terecht. Dit blijkt onder meer uit publicaties van de Gezondheidsraad. De kleine gifdeeltjes kunnen zich kilometers ver verspreiden en neerdalen in de tuinen en huizen.
Cor Koning uit het Noord-Hollandse Zijpe richtte tien jaar geleden de actiegroep Houd Zijpe Leefbaar op. Koning gaat namens een groep verontruste burgers op onderzoek uit en klopt aan bij de GGD en bij de lokale overheid. Maar daar krijgt Koning te horen dat hij niet moet zeuren, dat bloeiende bollen prachtig zijn en veel toeristen aantrekken. Maar Koning wil weten wat het gif met zijn gezondheid doet en stapt naar kinderarts professor P. Sauer in Groningen. Sauer zegt in ZEMBLA dat het met name effect heeft op kinderen die nog in ontwikkeling zijn: ‘We weten dat als deze kinderen op deze leeftijd worden blootgesteld aan deze stoffen, dat het een schadelijk effect heeft.’

Research: Manon Blaas.
Samenstelling en regie: Ton van der Ham.
Eindredactie: Kees Driehuis.

Lees het transcipt van deze uitzending

Bijdrage Ouwehand wijziging Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden (landbouwgif) (Debatgemist)

www.bestrijdingsmiddelenatlas.nl
De Bestrijdingsmiddelenatlas geeft op grond van meetgegevens van regionale waterbeheerders een landelijk beeld van de bestrijdingsmiddelen in het oppervlaktewater. Deze vernieuwde atlas maakt nu onderscheid in resultaten van de monitoringslocaties voor de Kader Richtlijn Water (KRW) en meetpunten uit andere monitoringsprogramma’s.

Algemene rekenkamer.pdf
De Algemene Rekenkamer heeft in de periode van januari 2001 tot en met februari 2002 het toelatingsbeleid voor bestrijdingsmiddelen voor de landbouw onderzocht.
De belangrijkste conclusie uit het onderzoek is dat het toelatingsbeleid voor bestrijdingsmiddelen dusdanig onduidelijk is opgezet, dat de effectiviteit ervan gevaar loopt. De Algemene Rekenkamer komt tot deze conclusie op grond van de volgende bevindingen.

Atmosferische verspreiding van gewasbeschermingsmiddelen, (pdf)een ecologische risico-evaluatie.
De huidige toelatingsprocedure voor gewasbeschermingsmiddelen voorziet in een evaluatie van de risico’s van gewasbeschermingsmiddelengebruik voor niet-doelwitorganismen die op en direct naast de behandelde percelen leven. De laatste jaren wordt steeds duidelijker dat genoemde middelen door verspreiding via de lucht ook terecht komen in gebieden op grotere afstand van de toepassingsplaatsen. Daarom heeft de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, mede namens andere bewindslieden, de Gezondheidsraad verzocht de stand der wetenschap omtrent de atmosferische verspreiding van gewasbeschermingsmiddelen in kaart te brengen en te adviseren over de noodzaak en mogelijkheden om die verspreiding te betrekken bij de risico-evaluatie.

CROP SPRAYINGANDTHEHEALTH OF RESIDENTSANDBYSTANDERS , (pdf)  Engels onderzoek omwonenden. Onderzoek naar chronische ziekten en gewasbestrijdingsmiddelen.

Tussenevaluatie van de nota Duurzame gewasbescherming,(pdf) Milieu- en Natuurplanbureau.
Door de inspanningen van telers is de gewasbescherming in Nederland sinds 1998 duurzamer geworden. Op dit moment voldoet echter de milieukwaliteit van het oppervlaktewater nog lang niet overal aan de geldende normen. Er is sprake van duurzame gewasbescherming als de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen veilig is voor gezondheid, natuur en milieu. In 2010 kan de gewenste waterkwaliteit alleen overal worden bereikt als de stoffen en bronnen die het milieu het meest belasten snel worden aangepakt. Dit concludeert het Milieu- en Natuurplanbureau in de evaluatie van het gewasbeschermingsbeleid.

Onderzoek tno
Orienterende studie naar het gezondheidskundige risico van aanwonenden van bollenvelden waarop bestrijdingsmiddelen worden toegepast.(pdf) TNO

Bloembollen, bestrijdingsmiddelen en bewoners. (pdf)
Een verkennend onderzoek naar de mogelijke blootstelling van bewoners van de gemeente Zijpe aan bestrijdingsmiddelen die worden gebruikt in de bloembollenteelt.

Parkinson’s disease and pesticide exposures (pdf)
The available evidence indicates that pesticides are associated with
PD, but further research is needed to identify long-term biomarkers of exposure, improve methods for estimating pesticide-exposure and undertake prospective cohort studies of pesticide-exposed workers.

Pesticiden en fertiliteit (pdf)
Reproductie-toxische effecten van blootstelling aan pesticiden in de glastuinbouw. UMC st Radboud

Veldonderzoek voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen (pdf)

Werkprogramma 2011 Gezondheidsraad (pdf)