Wetenschappers zeggen dat lava in het gebied consistent is met magma wat bij de zeebodem wordt gevonden en dat water uiteindelijk de woestijnen zal bedekken.

Cynthia Ebinger, geologe aan de Universiteit van Rochester in New York, kon nauwelijks geloven wat een ooggetuige in de woestijnen van Ethiopië zag. Het ging om een werknemer van een delfstoffenbedrijf en hij rapporteerde dat de beroemde Erta Ale vulkaan in het noordoosten van het land uitbarstte.

Ebinger heeft de vulkaan jaren bestudeerd, maar keerde uiteindelijk terug naar New York. De krater van de vulkaan is altijd gevuld geweest met een soep van zilverzwarte lava, maar barstte decennia geleden voor het laatst uit.

Ebinger vloog afgelopen november gelijk naar Ethiopië met haar onderzoeksteam. De Aarde roert zich in het noordoosten van Afrika en het gebied verandert zeer snel. De bodem van de woestijn beeft en scheurt open, vulkanen barsten uit en zeewater stroomt over het land.

Kan snel gaan

In de Danakil Depressie, in het noordelijke gedeelte van de Grote Riftvallei, zijn 25 meter hoge heuvels het enige obstakel wat het zeewater uit de Rode Zee tegenhoudt. Het land erachter is reeds tientallen meters verzakt en zoutafzettingen in de woestijn zijn het bewijs dat er ooit zeewater stroomde, totdat lava de toegang versperde.

“Niemand kan met zekerheid zeggen wanneer de zee de woestijn zal overstromen, maar wanneer het gebeurt kan het heel snel gaan,” zei Tim Wright van de Universiteit van Leeds tijdens een conferentie van de American Geophysical Union (AGU) in San Francisco. “De heuvels zouden binnen een paar dagen kunnen zinken.”

In de laatste vijf jaar is de geologische transformatie van Noordoost-Afrika drastisch versneld. Veel sneller dan de wetenschappers hadden voorzien. Elke beving veroorzaakt enorme scheuren in de woestijn en versplintert de bodem in Oost-Afrika als glas. Onderzoekers hebben recentelijk in de Golf van Tadjoura, wat Djibouti scheidt van de Golf van Aden, een barrage aan seismische schokken geregistreerd.

Verschuivende tektonische platen

De laatste maanden kwamen de bevingen in de Golf van Tadjoura steeds dichter bij de kustlijn. Volgens Ebinger verplaatst het splijten van de oceaanbodem zich richting het land. Dit gebeurt al rond sommige breuklijnen in de Ethiopische woestijn, waardoor een geologisch spektakel ontstaat wat normaal alleen diep onder het oppervlak kan worden waargenomen.

Ook het patroon van de aardbevingen ondersteunt de theorie dat het woestijnlandschap verandert, zo stelt een recent artikel in het Journal of Geophysical Research, gepubliceerd door Zhaohui Yang en Wang-Ping Chen, twee geologen aan de Universiteit van Illinois. De wetenschappers hebben in het noordoosten van Afrika diverse krachtige, ondiepe aardbevingen geregistreerd die normaal alleen worden gezien rond oceaanruggen.

Tevens hebben de onderzoekers een toename vastgesteld in de vulkanische activiteit. Op 22 plaatsen in de Afar Driehoek in het noordoosten van het continent zijn uitbarstingen nabij het aardoppervlak geweest. Magma heeft scheuren gemaakt tot 8 meter breed, stelt Derek Keir van de Universiteit van Leeds.

Wetenschappers hebben ook opgemerkt dat de soort magma die in de regio naar boven komt normaliter alleen wordt gezien rond oceaanruggen, diep onder het wateroppervlak. Een karakteristieke eigenschap van dit magma is een laag siliciumgehalte.

De magma die wordt uitgespuwd door Erta Ale heeft dezelfde chemische compositie als de soort die vrijkomt bij diepzeevulkanen. Het hele gebied lijkt derhalve op een oceaanbodem, maar dan zonder water.

De activiteit nam vanaf 2005 enorm toe, toen een 60 kilometer lange scheur zich vormde in de Afar Depressie. Sinds dat moment is er ongeveer 3,5 kubieke kilometer magma uitgespuwd volgens Tim Wright, genoeg om heel Londen te vullen met een 2 meter dikke laag lava.

Vanuit geologisch perspectief wordt magma in dit geval met enorme kracht voortgestuwd. Op bepaalde plaatsen baant het zich met 30 meter per minuut een weg door het gesteente. Tevens hoopt magma zich op onder de Dabbahu Vulkaan in het noorden van Ethiopië.

Breidt verder uit

Aan de hand van satellietdata is te zien dat een veel groter gebied is getekend door scheuren in het oppervlak dan werd aangenomen. Ondergrondse magmastromen zorgen bovendien voor een piek in de bodemtemperatuur in Oost-Egypte, zo stelde een team geologen van het Nationaal Astronomisch Onderzoeksinstituut in Egypte.

Tijdens de AGU-conferentie werd duidelijk dat de erupties in het noordelijke deel van Malawi een 17 kilometer lange scheur hebben veroorzaakt in de woestijnbodem. Door de druk is de omliggende bodem op plaatsen met meer dan 50 centimeter gestegen.

De meest krachtige lavastroom is gezien op een onverwachte locatie. In mei 2009 barstte een ondergrondse vulkaan uit in Saudi-Arabië. Een krachtige aardbeving van 5,7 op de schaal van Richter werd gevolgd door tienduizenden kleinere naschokken.

Magma spuwde in een gebied ter grootte van Berlijn en Hamburg uit de grond. “Het feit dat de uitbarsting 200 kilometer van de breuklijn in Noord-Afrika plaatsvond verbaasde ons allen,” zei Cynthia Ebinger.

’s Werelds grootste geologische bouwterrein breidt zich steeds verder uit. Meer en meer magma baant zich een weg richting het oppervlak van de Aarde. David Ferguson van de Oxford Universiteit verwacht de komende tijd een aanzienlijke toename in het aantal vulkaanuitbarstingen en aardbevingen in het gebied.`

Originele bron: Spiegel.de