- Bij welk licht heb jij de werkelijke man in je echtgenoot gezien?
- Door welke stemmetjes laat jij je leiden?
- Op hoeveel niveaus heb jij met je partner een relatie?
- Hoe vaak heb jij 'licht' op de problemen gebracht?

Vervolg Afscheid van het paradijs

Eros waarschuwt haar keer op keer, maar de zusters komen terug. Dit keer vertelt Psyche hun een andere fantasie over haar echtgenoot, omdat zij was vergeten wat zij eerder over hem had verteld. Als de zusters naar huis terugkeren, bespreken zij dit en bedenken een boosaardig plan. Wanneer zij voor een derde maal bij haar op bezoek gaan, zullen zij Psyche vertellen dat haar echtgenoot eigenlijk een duivel is, een weerzinwekkend wezen, en dat als haar baby geboren wordt, hij zowel moeder als kind zal verslinden!

            De zusters hebben tevens een plan om Psyche voor dit afgrijselijke einde te behoeden. Zij geven Psyche het advies om in haar slaapkamer een lamp in een afgedekte vaas gereed te houden. Ze moet het scherpste mes dat zij kan vinden naast zich op bed leggen. Midden in de nacht als haar echtgenoot slaapt, moet zij de lamp tevoorschijn halen, voor het eerst haar afzichtelijke partner aanschouwen en met het mes zijn hoofd van zijn romp snijden. Psyche laat zich al snel door haar zusters beïnvloeden en bereid zich voor om haar afgrijselijke echtgenoot te ontmaskeren.

Ze stoot tegen de lamp en er valt een druppel olie uit die op de rechterschouder van Eros terechtkomt. Hij schrikt wakker van de pijn van de hete olie op zijn huid, ziet wat er is gebeurd, en omdat hij een wezen met vleugels is, vliegt hij weg. De arme Psyche klemt zich aan hem vast en wordt een klein stukje meegedragen, net ver genoeg om buiten de paradijstuin terecht te komen. Ze valt uitgeput en eenzaam ter aarde. Eros strijkt neer en zegt dat ze ongehoorzaam is geweest. Ze heeft haar plechtige belofte verbroken en daardoor behoort de paradijstuin tot het verleden. Hij had haar gewaarschuwd.

Nu zal haar kind als meisje worden geboren en sterfelijk zijn. Hij zal van haar weggaan en haar met zijn afwezigheid straffen. Dan vliegt hij naar zijn moeder Aphrodite.

Het moderne drama

Dit drama herhaalt zich in vele huwelijken ontelbare malen.. Wat vertelt deze archaïsche, poëtische, mythische taal ons over de vrouw en haar relatie met de man, zowel de uiterlijke als de innerlijke?

            De zusters zijn de zeurende stemmetjes van binnen en soms van buiten die het tweeledige doel hebben het oude te vernietigen en ons bewust te zakenman het nieuwe. Tijdens de koffiepauze zie je dikwijls de twee zusters aan het werk die vernietigende plannen uitdenken. De twee zusters verrichten vaak de dubbele taak door de oude patriarchale wereld uit te dragen en elkaar tot een bewustwording aan te sporen die hun meer zal kosten dan zij zich realiseren. Het ziet ernaar uit dat wij een uitzonderlijke hoge prijs moeten betalen voor het bewustzijn dat wij zo moedig opeisen.

            De nieuwsgierige zusters kunnen afschrikwekkend overkomen. Zij kondigen namelijk een nieuwe fase van bewustzijn aan, maar er is een gevaar dat we in deze ontwikkelingsfase blijven steken en de rest van ons leven destructief bezig blijven. We kunnen op de Berg des Doods achterblijven en mannen als de oorzaak van alle ellende beschouwen. Zo kunnen we ook in de fase van de twee zusters blijven steken en alles vernietigen wat een man probeert te creëren.

            Een vrouw dient erop voorbereid te zijn dat zij met haar partner op verschillende niveaus een relatie heeft. Hij is de god van de liefde en hij is de Dood op de top van de berg.

Hij is de grote onbekende in het paradijs en hij weigert haar vragen te beantwoorden als zij hem wil leren kennen. En tenslotte is hij de god van de liefde op de Olympus wanneer zij zelf een godin wordt. Dit is voor een man uiterst verwarrend. Het is dan ook geen wonder dat hij voorzichtig zijn hoofd om

de hoek van de deur steekt wanneer hij van zijn werk komt.. Welke rol wordt er nu weer van hem verwacht? Voeg daarbij zijn eigen verwikkelingen met zijn anima en je krijgt een gecompliceerd verhaal. Maar wel een mooi verhaal.....

            De zusters vertegenwoordigen de drang tot ontwikkeling vanuit een onverwachte hoek. Zij zijn wellicht de schaduwkant van Psyche. Jung beschreef de schaduwkanten van de persoonlijkheid als de onderdrukte of verborgen kanten van degene wat de mens allemaal tot zijn beschikking heeft. Omdat zij niet voldoende aandacht hebben gekregen of niet volledig zijn ontwikkeld, blijven deze onderdrukte verborgen kanten onbewust of worden duister en bedreigend.

Ofschoon deze vermogens voor zowel goed als kwaad onderdrukt worden, blijven zij in het onderbewuste aanwezig. Zij verzamelen daar energie totdat zij uiteindelijk eigenmachtig in ons bewustzijn naar voren treden, zoals de zusters op een kritiek moment in het leven van Psyche kwamen.

Als we ons uitsluitend bewust zijn van onze lieflijke en zachtaardige kanten, zoals Psyche, houden we geen rekening met onze duistere kant.. Deze kan te voorschijn komen en ons zelfgenoegzame, naïeve paradijs verjagen, opdat we onze ware aard zullen gaan ontdekken.

Jung meende dat de groei van het bewustzijn vaak tot stand wordt gebracht door middel van onze schaduw. De zusters vertegenwoordigen weliswaar de minder vriendelijke en mooie kanten van Psyche, maar ze bewijzen haar wel een dienst.3

De confrontatie

Eros deed zijn uiterste best om Psyche in een staat van onbewustheid te houden. Hij beloofde haar het paradijs zolang zij hem geen vragen stelde en hem niet aanschouwde. Op deze manier probeerde hij haar te domineren.

            Vaak wordt een vrouw een bepaalde periode in haar leven door een man van vlees en bloed gedomineerd. Als zij goed oplet en dit weet te vermijden, kan het zijn dat ze in de ban raakt van haar innerlijke man, haar animus.. Het levensverhaal van een vrouw wordt vaak gekenmerkt door de strijd en de groeimogelijkheden die met het mannelijke principe in haar leven verband houden. Dit kan betekenen dat zij dit buiten haar in de vorm van een man ontmoet, of binnenin haar in de vorm van de animus. We zien hier een vergelijkbare parallel met het leven van de man waarin hij poogt een goede verstandhouding op te bouwen met het vrouwelijke principe van het leven.

Hij kan dit doen met een vrouw van vlees en bloed of de heldhaftige strijd aangaan met zijn innerlijke vrouw, zijn anima. Of dit zich nu buiten of binnen in ons afspeelt, het vertegenwoordigt in grote mate het drama van het leven.

            Hoewel we eindeloze variaties kunnen bedenken die het individuele karakter van het leven benadrukken, is de koers die we dienen te bewandelen om met het mannelijke element in het reine te komen voorspelbaar. Een jonge vrouw komt over het algemeen voor het eerst in aanraking met het mannelijke principe door haar vader. Daarna ontmoet zij de man die haar ontvoert in haar huwelijk met de Dood, en de Eros die haar het paradijs belooft als zij verder geen vragen stelt.. Later zal zij hem ontmoeten als de god van de liefde die hij in werkelijkheid is. Dit drama dwingt ons tot bewustwording, of het zich nu buiten ons of binnenin ons afspeelt!

            De autobiografie van een vrouw bevat waarschijnlijk een aantal levendige verhalen over verliefdheden. Zij vertelt hoe zij de paradijstuin betrad en er weer uit verbannen werd en, als God het wil, hoe zij deze opnieuw ontdekt en de belofte van die eerste bewaarheid wordt.

            We bevinden ons tijdens onze huwelijksreis, als onze liefde nog pril is, in de paradijstuin. Psyche bevind zich in de prachtigste en meest betoverende tuin waarin al haar wensen worden vervuld. Dit is de paradijstuin, de Hof van Eden, waarin alles volmaakt is. We wensen dat dit eeuwig duurt, maar iedere tuin herbergt een slang of een duistere schaduw die de rust wreed verstoort..

De middelen

De schaduw dwingt de vrouw vraagtekens te zetten bij haar leven in de paradijstuin. Zij krijgt daarvoor een aantal fantastische en tegelijkertijd afschuwelijke middelen aangereikt om haar inzicht te verschaffen. Een lamp die eerst nog verborgen blijft, verschaft haar de mogelijkheid om te zien wat is. Deze vertegenwoordigt haar vermogen tot bewustwording. Licht is altijd het symbool voor bewustwording, of we dit nu in de handen van een man of van een vrouw zien. Het natuurlijke bewustzijn van een vrouw heeft de unieke en prachtige eigenschappen van een lamp. Ze wordt gevoed door de olie uit de aarde of van vruchten en straalt een warm en zacht licht uit. We zien hierin niet de felle intensiteit van het zonlicht, maar de vriendelijke, vrouwelijke warmte van het licht der natuur. Het wordt ook wel Luminea Natura genoemd.

            Het andere hulpmiddel is een erg scherp mes. Psyche gebruikt slechts één van de twee middelen. Zij komt er niet aan toe het tweede te gebruiken, en ik denk dat er in dit opzicht een wijze raad in de mythe is vervat. Een vrouw die voorzichtig licht op een situatie werpt verricht wonderen.; een vrouw met een mes in haar handen is in staat te doden. Transformeren of doden? Dit is een cruciale keuze, vooral voor een moderne vrouw. Als het mes het eerst gebruikt wordt, zal het waarschijnlijk veel schade aanrichten. Als de lamp het eerst ter hand wordt genomen, krijgt bewustwording en groei een kans. Als ze haar hulpmiddel voorzichtig aanwendt, kan zij een wonder van transformatie tot stand brengen. Zij zal de god Eros in zijn ware gedaante tevoorschijn toveren.. Zij kan met recht tevreden zijn dat haar licht een wonder tot stand heeft gebracht.. Een man verlangt vaak in stilte naar een vrouw omdat hij behoefte heeft aan het licht waarmee ze aan hem, en ook aan haar, zijn ware aard en goddelijke afkomst kan tonen. Iedere vrouw houdt deze afschuwelijke -wondermooie macht in haar handen..

 Wat betekent de lamp en wat laat hij ons zien? Het vechtlustige haantjesgedrag van de man is grotendeels een vergeefse poging om zijn angst voor het vrouwelijke te verbergen. Vaak is het de taak van de vrouw om de man in een relatie tot nieuw bewustzijn te voeren.

Bijna altijd is het de vrouw die zegt: 'Laten we eens even rustig gaan zitten en kijken wat er aan de hand is.' In de meeste relaties zorgt de vrouw ervoor dat er groei ontstaat. Een man is daar bang voor, maar hij is banger om dit te verliezen.

            We kunnen de betekenis van de olie in de lamp van Psyche op twee manieren zien. Door olie kan een lamp licht verspreiden, een druppel hete olie op de huid veroorzaakt een brandwond. De man die geen heldere kijk op het vrouwelijke heeft, zal niet makkelijk onderscheid kunnen maken tussen deze beide denkbeelden.

            Een oude, dominante joodse patriarch consulteerde mij een omdat de vreugde uit zijn huwelijk leek te zijn weggevloeid.

De kinderen waren de deur uit, hij was met pensioen en er hing een sluier over het mistroostige huwelijksleven. Ik voelde aan wat er mis kon zijn gegaan en vroeg hem of er in zijn huis nog religieuze riten in ere werden gehouden. 'O nee, daar zijn we al jaren geleden mee gestopt; ze hebben geen enkele betekenis.' Ik gaf de man advies zijn vrouw te vragen op de eerstvolgende Vrijdagavond de kaarsen voor de sabbat aan te steken.4 'Onzin!'riep hij uit. Maar ik stond erop dat het zou gebeuren en vroeg en vroeg mij af met welk verhaal hij de volgende week bij mij terug zou komen. 'Ik weet niet wat er is gebeurd, maar toen ik mijn vrouw vroeg de kaarsen voor de sabbat aan te steken, barstte ze in huilen uit en deed wat ik haar vroeg. Sindsdien is er tussen ons iets veranderd!'Er waren twee dingen gebeurd: de riten waren in ere hersteld, en de vrouw had opnieuw haar recht verkregen om de lamp te dragen met het zachte licht dat verwarmt, inspireert en betekenis schenkt.

Slechts weinig vrouwen zien in hoe groot het verlangen van de man is om zich in de nabijheid van het vrouwelijke te bevinden. Dit hoeft haar niet tot last te zijn en zij hoeft dit niet haar leven lang in eenzaamheid te dragen.

Wanneer een man zijn eigen innerlijke vrouwelijkheid ontdekt en er een goede relatie mee opbouwt, zal hij zich niet langer zo afhankelijk van zijn echtgenote opstellen. Als een vrouw haar man een waardevol geschenk wil geven, als zij het grootste verlangen van een man wil bevredigen (een verlangen dat hij zelden toont, maar dat vaak een rol speelt), zal zij zich heel vrouwelijk opstellen als hij naar de waardevolle eigenschap van haar vraagt. Als een man in een bepaalde stemming verkeert, heeft hij de ware vrouwelijkheid van zijn vrouw nodig om zich beter te kunnen oriënteren en zich weer volledig man te voelen.

Liefde of verliefdheid

Aphrodite heeft met betrekking tot de groei van ons bewustzijn haar taak op buitengewone wijze vervuld! Ogenschijnlijk lijkt het verhaal een opvolging van fouten en mislukkingen en toch vindt een prachtige ontwikkeling plaats. Aphrodite zond in haar sluwheid en jaloezie Psyche op de bergtop het huwelijk in met de Dood, een afschuwelijk monster. Zij stuurde haar zoon, de god van de liefde, om het huwelijk te arrangeren, maar Eros verwondde zijn vinger aan zijn eigen liefdespijl en werd zelf verliefd op psyche. In een afschuwelijk moment van openbaring prikt Psyche later ook haar vinger aan een van zijn liefdespijlen en wordt verliefd op de god van de liefde!

            Wat is de eigenschap van 'verliefdheid'  die de macht heeft het lot te trotseren en wonderen voort te brengen? Het is belangrijk onderscheid te maken tussen de twee woorden 'liefde' en 'verliefdheid', voordat we het mysterie kunnen gaan ontrafelen.

Voetnoten

3.  C.S. Lewis heeft dit aspect van de mythe (de onschuldige manier waarop Psyche zich met haar lieflijkheid identificeert en de reactie daarop van haar allesbehalve lieve zusters) geniaal beschreven in zijn boek 'Till We Have Faces'.

4.  In een orthodox joodsgezin begint de sabbat op vrijdagavond als de zon ondergaat. Het is de gewoonte dat de vrouw de kaarsen aan het begin van de sabbat ontsteekt.

Zie volgende week het vervolg.

Verzorgd door Elisabeth Kellerman

Dit deel, alle vorige en opvolgende delen zijn terug te vinden op de sites www.star-people..nl .

Het verhaal over Psyche Deel I - De reis begint

Het verhaal over Psyche deel II - De eerste kennismaking

Het verhaal over Psyche Deel III - Het huwelijk met de dood

Zie ook op deze site de tien delen over de innerlijke man 'Het Parcivalverhaal'.

Herken je bij jezelf de rode draad en wil je er aan werken maar vind je het moeilijk, dan kun je op de sites http://www.innerquest.nl/ en/of http://welpro.vpweb.nl/ een verdiepingscursus vinden die je hierbij kan helpen.

Bron: Boekje "Zij/Hij" schrijver is Robert A. Johnson, uitgever Kosmos-Z&K Uitgevers BV/ Servire, Utrecht, ISBN-9021595303 (is helaas alleen nog tweede hands te koop).

De voorstellingen komen onder andere van http://www.wikipedia.nl/  en Afbeeldingen van parcival .