Je gaat het pas zien als je het doorhebt
Het is momenteel moeilijk, zo niet onmogelijk om te begrijpen hoe het met de economie gesteld is. Staan we aan het einde van de crisis? Of misschien nog maar aan het begin? Het is verleidelijk om te denken dat we het ergste achter de rug hebben. In Nederland kruipt de crisis steeds dichterbij. Onze pensioenen zijn in gevaar. Maar dat kán ook een ‘gewoon’ schampschot zijn van falend pensioenbeleid- en bestuur. Sowieso leeft in Nederland het officiële beeld dat de crisis ons minder raakt dan andere landen. Gewone burgers vertrouwen het niet. Gek of normaal?

Nederland-Canada: 1:1
Tot voor kort werd Nederland vooral vergeleken met Canada. Want lange tijd leek ook Canada de dans te ontsprongen. Daar is nu de klad ingekomen. Later dan de Amerikanen -maar onverminderd enthousiast- zijn de Canadezen doorgegaan met het opstapelen van schulden. In korte tijd heeft de bevolking een recordschuld van gemiddeld 42.000 dollar per persoon bij elkaar weten te kopen. Tegelijkertijd zijn de huizenprijzen onverwacht scherp aan het dalen. Daarmee lijkt het land een hefboom te hebben gecreëerd, die doorgaans als dodelijk wordt gezien. Wil dat zeggen dat de economie van het land er daadwerkelijk aan gaat? Het kán gebeuren. Maar het kan ook niet. Is er een koploper en achterhoede-crisis?

Hoe is het mogelijk
Gedurende deze hele crisis zijn er opmerkelijk veel dingen gebeurt die eerst voor onmogelijk werden gehouden. Dat voedde de vrees voor economische ineenstorting. Maar er is er ook heel veel niet gebeurd. Dat voedde de hoop op een snel herstel van de oude economie. Niemand weet het. Er is een te groot verschil ontstaan tussen de werkelijkheid van ontwikkelingen en de beleving ervan. In kringen van economen, analisten en commentatoren wordt hier steeds vaker het begrip ‘ontkoppeling’ gebruikt om aan te geven dat niemand het eigenlijk meer snapt..

Niets klopt meer
Het meest duidelijk is deze ontkoppelingstheorie te zien in de onstuimige en tegendraadse groei van de wereldwijde beurzen. De relatie tussen de koersontwikkeling van aandelen en de economie is weliswaar van oudsher zwak, maar nu is er helemaal geen peil meer op te trekken. Het is echt gokken geworden. Dan is er de relatie tussen aandelen en staatsobligaties. Kennelijk speelt de slechte schuldenpositie van landen soms wel een rol. Zoals in Griekenland. Soms ook niet. Zoals in Japan. Weet u wanneer? Ook is er de ongrijpbare crisis op de valutamarkten. Is de Amerikaanse dollar nog altijd de reservemunt van de wereld? Van enige koppeling met de koersontwikkeling van andere belangrijke valuta is in ieder geval geen sprake meer. Maar dat is niet zichtbaar in de cijfers.

Wie is hier gek?
De ergste ontkoppeling vindt momenteel plaats in het denken van burgers over de economie en het officiële herstelbeleid. Daartussen is een gapend gat ontstaan, dankzij de Federal Reserve van voorzitter Bernanke. Al bij aanvang van zijn groteske stimuleringsbeleid werd er door burgers vraagtekens geplaatst ten aanzien van de overdreven positieve effecten ervan. De economie is niet uit het slop gekomen. Diezelfde vraagtekens worden momenteel geplaatsts bij de Europese bezuinigingsgolf die ook op Nederland afkomt. Burgers weten dat ze daardoor minder te besteden hebben en leg dan maar eens uit -zo wordt terecht geredeneerd- hoe de economie kan herstellen. Vroeger was de economie een kwestie van balans. Door ontkoppeling is dat nu een kwestie van uitersten geworden. Daardoor weet niemand meer wat er gaat gebeuren. Want er kan nog van alles gebeuren. Maar ook niets. Is er een ‘tipping point’?

René Tissen
Business Universiteit Nyenrode