Waar mensen met elkaar omgaan is er altijd sprake van beinvloeding, ook al is dat vaak onbedoeld. Men heeft een beeld van zichzelf en de ander. Dit beeld is enerzijds gekleurd door wat de ander op een bepaald moment doet of zegt. Anderzijds wordt het gekleurd door hoe we zelf in het leven staan en hoe we op dat moment in ons vel zitten. Als we de ander, en de situatie, vanuit een andere hoek bekijken kan dat een verfrissende blik opleveren.

Oordeel je vanuit jezelf of vanuit de ander?

Binnen de beïnvloeding cq communicatie vormt men zich een idee over zichzelf en de ander; wat wij doen, wat de ander doet, krijgt een bepaalde betekenis:

"Dat kind gehoorzaamt niet."

• Het kind is lastig, koppig.
• Ik, de moeder, heb geen gezag.

"Zij ergert me met haar gepraat."

• Ze is een zeur.
• Ik heb misschien te weinig geduld of: Ik ben niet zo'n zeur.

Bij negatieve etiketten horen onaangename gevoelens die er op hun beurt voor zorgen dat de beïnvloeding / communicatie ongewenst verloopt.

90° Omkering

Kristien voelt zich opgelaten omdat ze in gezelschap altijd zo zwijgzaam is. Ze is daar zo mee bezig dat ze geen woord kan uitbrengen. Het gevolg is dat ze gezelschap gaat mijden om niet geconfronteerd te worden met haar eigen onmacht. Zo zit ze gevangen in een 'self-fulfilling prophecy'. Door haar negatieve ervaringen gaat ze voorspellen / verwachten dat het een volgende keer ook niet zal lukken iets te zeggen. Doordat ze zo gespannen is en in zichzelf gekeerd, kan ze die cirkel moeilijk doorbreken. (Hoe het gezelschap reageert wordt hier even buiten beschouwing gelaten, maar mogelijk merkt Kristien het niet eens als iemand haar probeert te helpen.)
Kristien haalt de negatieve componenten naar de voorgrond (ordening) waardoor het zwijgen toeneemt. Als je de ordening 90° draait krijgt het zwijgen een andere betekenis, het krijgt zin: door te zwijgen geeft Kristien anderen de gelegenheid om te praten. Dit maakt het zwijgen acceptabeler.

Karel kan moeilijk beslissen: Er komt niets uit zijn handen en zijn besluiteloosheid groeit.
Bij een kanteling van 90° wordt dit: Hij heeft zoveel mogelijkheden dat hij goed wil nadenken wat de beste keuze is.

Karla is een spontaan type: Ze is loslippig en zegt wat ze denkt. Dit veroorzaakt soms problemen waardoor ze bang is haar spontaniteit te verliezen en dicht te klappen.
Bij een kanteling van 90° wordt dit: Ze heeft het hart op de tong. Mensen weten wat ze aan haar hebben. Dit geeft hen houvast.

Door deze benadering (een andere ordening), door het negatieve niet op de voorgrond maar op de achtergrond te plaatsen, kan Karla leren omgaan met haar spontaniteit en leren zich soms in te houden zonder haar spontaniteit te verliezen.

Buiten de context

Wanneer mensen met elkaar omgaan krijgen ze ideeën over elkaar. Vaak plaatst men die mening niet in een context maar maakt men ze absoluut:
Op school is Piet erg vervelend en dwars, ergo: Piet is dwars, denkt de juf (terwijl Piet thuis juist heel lief en rustig is).
Daarnaast kan dezelfde persoon in een gelijkaardige context verschillend geëtiketteerd worden, verschillende effecten sorteren. De ander heeft op mij (effect) zo'n indruk gemaakt en gaat zo (effect) met mij om, hij is dus 'zo'. Een invalkracht vindt Piet juist ondernemend en eigenzinnig. Hij weet wat hij wil en is al heel flink. De juf ziet hem hierna met andere ogen.

Voorspelbaar

Omgangsvormen ontstaan zodra twee of meer mensen samen zijn en bepaalde patronen volgen. Die liggen niet vast, maar zijn dynamisch. De dynamiek wordt gevormd door de afstemming van het gedrag van alle betrokkenen op elkaar. Ze maken de menselijke omgang grotendeels voorspelbaar.

In een onbekende situatie is iedereen nieuwsgierig, gespannen, angstig… Zodra de situatie vertrouwder wordt, verdwijnt dat. Je leert hoe het er aan toe gaat, het gedrag van de anderen wordt voorspelbaarder en je komt erachter hoe je je kunt gedragen. Doordat omgangsvormen niet vanzelf zichtbaar worden, is het moeilijk het verband te zien tussen de eigen spanning en het verloop van de gebeurtenissen. Vaak wijt men dan de spanning aan zichzelf of aan de anderen, terwijl het kan zijn dat de omgangsvormen zo rigide zijn dat er weinig 'bewegingsruimte' is.
Bijvoorbeeld:

• 'Men is het altijd eens'. Els durft niet voor haar (afwijkende) mening uit te komen;
• Eric kan slecht tegen conflicten en vermijdt ruzies omdat hij altijd geleerd heeft: "Wij zijn een leuk gezin, een goede school, etc.. Wij bewaren de vrede en daar hoort geen ruzie bij."
• Ellen kan binnen de vrouwengroep nooit eens iets positiefs zeggen omdat hun omgangsvorm zegt: "Alleen door negatieve confrontatie leer je, belonen is vergoeilijken."
• Edwin zit boordevol negatieve gevoelens tegenover een collega, maar kan dat niet uiten. Omgangsvorm op het werk: "Wij steunen elkaar door positieve inbreng en benaderen alles positief."

Dit andere gedrag komt niet in deze kringen voor en wordt dan ook niet geaccepteerd/gewaardeerd. Een oplossing is ze anders te bekijken (90°):

• Els: men hecht veel waarde aan eensgezindheid en gelijkwaardigheid;
• Eric: ieder zorgt ervoor dat men zich prettig voelt bij elkaar, dat niemand uit de boot valt;
• Ellen: Men onderschat elkaar niet, ieder weet dat de ander sterk genoeg is om kritiek te verdragen;
• Edwin: Men zorgt ervoor dat ieders inzet wordt gewaardeerd.

Het decoderen van omgangsvormen

Zoek de (gewoonte)verschillen, dan begrijp je dat het niet aan jou ligt, maar aan de omgangsvormen:

• In het ene gezin praat men veel over elkaar, in het andere praat men over het werk. Vraag je in het ene gezin naar het werk, dan krijg je weinig respons. Vraag je in het andere gezin naar elkaar, dan krijg je even min respons.
• Op het werk is team X gewend zonder omwegen met elkaar te praten, terwijl team Y heel indirect en voorzichtig met elkaar communiceert. Als je zelf meer type X bent zul je je op werkvloer Y niet erg prettig voelen.

Het een is niet beter dan het ander, het hangt van jouw stijl en gewoontes af waar je je het meeste thuis voelt.

Als je erg emotioneel bent is het zo goed als uitgesloten dat je door een andere bril kunt kijken, de dingen een kwartslag kunt draaien en/of iets anders naar de voorgrond kunt halen.