Zijn geluid, licht en emoties je vaak te veel? En word je overweldigd door een laag overvliegend vliegtuig of een uitverkocht concert? Misschien ben je dan hoogsensitief. Wat is hoogsensitiviteit precies, wat is  en hoe kun je er het beste mee omgaan?

In 1996 bracht psychotherapeute Elaine Aron het boek Hoog Sensitieve Personen uit en daarmee waren HSP's geboren. Massa's gevoelige mensen herkenden zich in het boek, maar er was ook veel kritiek.

Collegapsychologen vonden hoogsensitiviteit een nieuwe naam voor normale karaktereigenschappen. Bovendien wordt de term veel gebruikt door meer spirituele mensen, waardoor een deel van de psychologische wetenschap er zijn neus voor ophaalt. Toch zijn er ook genoeg wetenschappelijke bewijzen dat hoogsensitief zijn iets anders is dan neurotisch of verlegen zijn.

Geprikkeld

Wanneer je hoogsensitief bent, is je zenuwstelsel gevoeliger dan gemiddeld. Zintuiglijke externe prikkels en indrukken, zoals harde geluiden of pijn, komen sterker binnen. Maar ook interne prikkels, prikkels die ontsproten zijn aan de gedachtenwereld, maken meer indruk. Zo zal een HSP sneller overvoerd raken door mooie muziek of nog lang piekeren na een boze opmerking.

De verklaring daarvan is te zien op hersenscans. Bij MRI-testen bleken HSP's bij een aandachtstaakje veel meer hersenactiviteit te hebben op de gebieden, die betrokken zijn bij aandacht en waarneming. Het lijkt er dus op dat HSP's die gedeeltes van hun hersenen sterker hebben ontwikkeld.

Ben ik een HSP?

Hoogsensitiviteit is geen ziekte, er zijn geen geneesmiddelen of therapieën, dus zijn er ook geen betrouwbare psychologische testen om de diagnose HSP te stellen. Maar als je jezelf herkent in een (groot) deel van de volgende eigenschappen, dan bestaat er een kans dat je in zekere mate hoogsensitief bent:

- Je bent je bewust van subtiele signalen in je omgeving.
- Op drukke dagen heb je de neiging om je terug te trekken.
- Je raakt snel overvoerd door fel licht, sterke geuren of harde geluiden.
- Je innerlijke belevingswereld is rijk en complex.
- Je bent erg gevoelig voor pijn. 
- De effecten van cafeïne zijn erg sterk bij jou.
- Je bent plichtsgetrouw en perfectionistisch.
- Je schrikt gemakkelijk.
- Kunst of muziek kan je diep ontroeren.
- Als kind werd je door ouders of leraren gevoelig of verlegen gevonden.
- Je hebt meer moeite en tijd nodig om indrukken te verwerken.
- Je voelt je opgejaagd als je veel moet doen in korte tijd.
- Je voelt je ongemakkelijk als er veel om je heen gebeurt.

Herken je je in veel eigenschappen? Dan ben je niet alleen. Naar schatting is ongeveer 20 procent van de mensen hoogsensitief.

Introvert of extravert

Globaal zijn er twee soorten hoogsensitieve mensen: de grootste groep, zo'n 70 procent, is rustig en meer introvert. Zij voelen zich prettig bij een redelijk gelijkmatig leven met weinig risico's.

Het andere deel, ongeveer 30 procent, heeft juist behoefte aan nieuwe ervaringen en spanning en is meer extravert. Deze groep is enerzijds snel verveeld en op zoek naar uitdaging, maar raakt anderzijds snel overbelast.

Omgaan met hoogsensitiviteit

In onze hectische samenleving lijkt hoogsensitiviteit alleen maar nadelen te hebben. Iedereen is druk, spontaan en gezellig. Het kan voor HSP's lastig zijn om een plekje daarin te vinden en begrepen te worden door mensen die geen oog hebben voor hun gevoeligheid.

Het gevolg is dan ook dat er spanningen kunnen ontstaan op het werk en binnen relaties. Hoogsensitieve mensen hebben hierdoor vaker last van stemmingswisselingen, depressie en angst.

Toch is hoogsensitiviteit niet iets waarvan je moet 'genezen'. Het is immers een heel positieve eigenschap. Er bestaan bewijzen dat HSP's die een gelukkige jeugd hebben doorgemaakt, later juist een betere mentale en fysieke gezondheid hebben dan niet-HSP's. In negatieve situaties ben je kwetsbaarder, maar in een positieve omgeving kun je juist tot hoogtes komen die anderen nooit zullen bereiken.

Hier een aantal tips om met hoogsensitiviteit om te gaan:

- Leer te ontspannen, bijvoorbeeld door meditatie of yoga.
- Houd je omgeving schoon en rustig: te veel spullen om je heen vormen een te grote afleiding. Dit geldt vooral voor ruimtes waarin je werkt en uitrust.
- Doe niet te veel dingen tegelijkertijd.
- Neem tijd voor jezelf. Trek jezelf terug om tot rust te komen en zorg dat je voldoende slaap krijgt.
- Drink minder koffie.
- Geef duidelijk je grenzen aan.
- Voorkom onnodige prikkels. Hou het dagelijkse leven simpel. Soms zal je wel nieuwe dingen moeten of willen uitproberen. Probeer dan zoveel mogelijk omgevingsfactoren bekend te houden en ga niet meer dan één nieuwe situatie per keer aan.
- Accepteer dat je hoogsensitief bent, heb geduld met jezelf en luister naar je lichaam.

Bronnen:
* Elaine N. Aron - Hoog Sensitieve Personen, isbn 9789063051006
* 'Vergelijk jezelf niet met anderen', interview met Elaine N. Aron in Psychologie Magazine, juli 2009
* www.hooggevoelig.nl 

Attentie: gezondheidsnet.nl