Kan een land als Griekenland zijn schuld weggroeien? Volgens de 71-jarige Amerikaanse milieueconoom Herman Daly loopt de groei tegen grenzen aan en zullen er dus landen failliet gaan. “De schulden zijn harder gegroeid dan de opbrengst. We houden onszelf voor de gek.”

Daly doceert ecologische economie aan de Universiteit van Maryland en zette die discipline op de wereldkaart. “De uiteindelijke oorzaak van de crisis? De schulden die mensen niet meer kunnen afbetalen”, zegt hij.

“Economen denken dat de economie het systeem is,” legt de voormalige Wereldbankeconoom uit, “maar dat is niet zo. Economie is een subsysteem van iets groters, namelijk de biosfeer. Die is eindig en groeit niet."

Wat gebeurt er als een subsysteem wel blijft groeien?

Daly: “Dan schendt het op een gegeven moment de grenzen van het grotere systeem. Denk aan klimaatverandering. We stoten meer broeikasgassen uit dan het ecosysteem kan verwerken. Maar er zijn veel meer acute problemen: drinkwatertekorten, visgronden die uitgeput raken, bodemerosie, de olieproductie die op een gegeven moment kleiner zal zijn dan de vraag, enzovoort. Het heeft altijd te maken met twee processen die meestal worden vergeten: uitputting van kapitaal en vervuiling.”

Hoe heeft dit zo kunnen scheefgroeien?

“Onze economie is ontstaan in een tijd dat onze samenleving klein was ten opzichte van het grote ecosysteem. Dat is nu echter voorbij. Het systeem loopt tegen zijn grenzen aan.”

Maar wat heeft dit met de crisis te maken? U beweert toch niet dat ecologische grenzen de kredietcrisis hebben veroorzaakt?

“Jawel. De aanleiding van de crisis werd gevormd door schulden die mensen niet meer konden afbetalen. In het begin de arme huizenbezitters in Amerika. De enige manier om nog verder te groeien was om hen in de schulden te steken en allerlei financiële constructies te bedenken. Men wilde niet accepteren dat de groei tegen fysieke grenzen aanliep. Het was echter uitstel van executie.”

Het heeft dus geen zin om de economie te stimuleren?

“Nee, dat idee komt van mensen die denken dat het een liquiditeitscrisis is, dat de economie in de problemen zit omdat bedrijven geen leningen meer kunnen krijgen. Dat verhaal klopt niet. Het is een kwestie van schuld die sneller groeit dan de onderliggende waarde."

Wat moeten we nu?

“We moeten zorgen voor wetten en regels waardoor we onze economie weer binnen biofysieke grenzen kunnen houden. Commerciële banken moeten weer gaan werken met het vermogen van anderen, zodat ze geen geld meer kunnen creëren uit niets en daar rente voor vragen.”

Maar zou de groei er dan niet uit zijn?

“Dat is juist goed! Ik geloof niet in groei, wel in ontwikkeling. We zouden op deze manier veel beter kunnen werken aan ontwikkeling.”

Moeten we stoppen met economisch groeien? Moeten we eten uit onze eigen moestuin?

“Dat helpt, maar het is niet genoeg. Individuele acties zijn nodig om als voorbeeld te dienen, maar er is ook collectieve actie nodig. We moeten grondstoffen en vervuiling gaan belasten in plaats van arbeid. We moeten anders gaan meten. Ga meer delen in plaats van meer produceren.”

Dit interview komt uit 'Economie op ramkoers', een boek van de Nederlandse journalisten Freek Koster en Frank Mulder.

PD

IPS