Kunnen gedachten een fysieke vorm aannemen en een eigen leven gaan leiden? John Shreeve licht het verhaal van de tulpa door.

De schrijver en antropoloog : Carlos Castaneda vertelt hoe hij en zijn meester, Don Juan Matus, begin jaren "70 ergens in Mexico City op een bankje zaten te praten over het oude Mexicaanse sjamanisme, dat leert dat ware creativiteit ontspringt aan het magische rijk van de "nagual".

Castaneda kon Don Juans uitleg maar met moeite volgen en vroeg hem dan ook exact aan te geven wat hij nu eigenlijk onder creativiteit verstond.

Vreemde schepping.

"Creativiteit, dat is dit", was het antwoord van Don Juan, en maakte vervolgens een open vuist die hij recht voor Castaneda's ogen hield. Deze had de grootste moeite om zijn blik daarop gericht te houden, maar Castaneda deed zijn best, tot hem de zweetdruppels op het voorhoofd stonden. Opeens floepte het open voor Castaneda's ogen, die in een keer alle kanten uitschoten. Op de palm van Don Juans hand bevond zich namelijk een vreemd aandoend knaagdier, dat wel iets weghad van een eekhoorn, maar met stekels op zijn staart, als bij een stekelvarken.

"Aai 'm maar", zei Don Juan toen minzaam. Castaneda ging met zijn vinger over de zachte vacht van het beest, toen hij tot zijn ontsteltenis ineens merkte dat de "stekeleekhoorn" een bril droeg. Dit was wel zo onwerkelijk dat Castaneda hysterisch begon te lachen. Op de hand van Don Juan begon het dier toen in hoog tempo te groeien, tot het uiteindelijk uit Castaneda's zicht verdween. Volgens Castaneda had Don Juan een wezen van vlees en bloed willen scheppen, door alleen gebruik te maken van zijn denk- en verbeeldingskracht. Dit lijkt misschien nogal ver te gaan, maar over de hele wereld beweren tovenaars dat ze tot zoiets in staat zijn. Tibetaanse yogi's bijvoorbeeld beweren dat ze fysieke objecten kunnen scheppen en zelfs levende wezens, zogeheten tulpa's, door ze voor hun geestesoog te halen.

De "werkelijkheid" van tulpa's is echter allesbehalve begrijpelijk, zelfs voor degenen die ze zelf maken. Tibetaanse mystici geloven dat alle verschijnselen die wij waarnemen, met inbegrip van de schijnbaar tastbare wereld om ons heen, producten zijn van onze verbeelding. Voor aanhangers van de Tibetaanse gedachtenschool is de werkelijkheid van de tulpa's niet vatbaar voor discussie: "tastbare" materie en denkvormen bestaan beide op het niveau van de verbeelding, zodat ze ook geen van beide als "werkelijk" of "onwerkelijk" kunnen worden beschouwd. Om deze overtuiging te onderbouwen onderwerpen degenen die zijn ingewijd in de Tibetaanse dromenyoga zichzelf aan een ritueel dat bekend staat als de "dans van Chid", waarbij een hele horde groteske tulpa-duivels wordt bezworen, of gevisualiseerd, in combinatie met een tulpa-dubbelganger van zichzelf. De tovenaar moet de duivels dan zover zien te krijgen dat ze zijn dubbelganger gaan aanvallen, waarbij hijzelf volkomen onverstoorbaar moet blijven, op het moment dat deze afzichtelijke denkvormen die dubbelganger van hemzelf verscheuren en verslinden. Wanneer de tovenaar erin slaagt zijn kalmte te bewaren, is hij voor de duivels ongenaakbaar.

De rite van Dubthab.

Een van de meest bekende voorbeelden van een schepping van een tulpa betrof de befaamde Franse wereldreizigster Alexandra David-Neel. Deze dame bracht veertien jaar door in Tibet, waar ze uit nieuwsgierigheid de rite van Dubthab is gaan uitproberen, waarvan verteld werd dat die uiteindelijk moest leiden tot het ontstaan van tastbare denkvormen. In haar boek Magic and Mystery in Tibet schrijft ze hoe ze ertoe kwam een monnik te scheppen, klein en gezet van postuur, met een onschuldig karakter. Nadat ze zich een paar maandenlang had beziggehouden met deze rite, die voornamelijk bestond uit visualisaties die een vast patroon volgden, ving ze de eerste glimpen op van de geest in de gedaante van haar monnik. "Hij begon steeds meer vaste vorm aan te nemen en werd levensecht", schreef ze. "Het werd min of meer een vaste gast". Dat ging zelfs zover dat zelfs op momenten dat ze er met haar gedachten helemaal niet bij was, de monnik toch verscheen. "Meestal was het een visuele illusie", stelde ze, "maar soms had ik het gevoel alsof er een habijt langs me ritselde. En een keer had ik zelfs het idee dat er een hand op mijn schouder rustte".

Op het laatst begon de aanwezigheid van de monnik een probleem te worden; het verschijnsel was een eigen leven gaan leiden en werd sluw en kwaadaardig. Mevrouw David-Neel was de tulpa toen niet langer meester. Tot haar spijt moest ze vaststellen dat het laten verdwijnen ervan minstens een zo moeizame aangelegenheid was als het oproepen ervan was geweest.

Er zijn occultisten die beweren dat denkvormen onbewust kunnen worden geschapen, door een combinatie van gedachten en emoties. In Psychic Self-Defence ("Spiritistische Zelfverdediging") beschrijft de Engelse occultiste Dion Fortune dat ze rondliep met negatieve gedachten over iemand die haar iets had aangedaan. Terwijl ze lag weg te doezelen kwamen bij haar gedachten op aan de duivel in de gedaante van een wolf, zoals die bekend is uit de Noordeuropese mythologie, op een moment dat ze bovendien vervuld was van wraakgedachten.

"Ik kreeg meteen een merkwaardig gevoel in mijn middenrif, alsof er iets uit werd weggenomen", liet ze weten. "En toen materialiseerde zich naast mij in bed ineens een grote wolf. Ik wist destijds nog niets van "elementalen" en moest dus min of meer per ongeluk op de juiste methode zijn gestuit- in halfversufte staat, maar vervuld van emotie..." Hoewel ze danig verschrikt was, wist Fortune paniek te voorkomen en wees ze het beest kordaat de deur.

Deze ervaring zou ze als een nachtmerrie hebben afgedaan, ware het niet dat diezelfde nacht nog iemand anders daar in huis ook van wolven had gedroomd en in de duisternis de ogen van een wild dier had zien oplichten.

Het besef dat haar eigen schepping in zekere zin tastbaar was gebleken, plus het feit dat zij niet van plan was het "linkerpad" van de magie, zoals ze dat zelf noemde, te bewandelen, zorgde ervoor dat Fortune het schepsel zelf weer "absorbeerde".

Het idee dat dingen in de werkelijkheid zijn op te roepen door er simpelweg aan te denken wordt door rationeel ingestelde mensen meestal van de hand gewezen.

Scheppen van universa.

Theoretische natuurkundigen als Werner Heisenberg en John A. Wheeler hebben het bijvoorbeeld over een "door waarneming geschapen universum", waarbij ze erkennen dat het observeren zelf, en daarmee het bewustzijn van de waarnemer, van invloed is op het gedrag van de subatomaire wereld.

Ook binnen de psychologie doet deze opvatting inmiddels opgeld. Prof. Stanislav Grof, een van de grondleggers van de transpersonele psychologie, gaat zelfs zover te beweren dat wanneer men zich werkelijk openstelt voor de quantumfysica, bewustzijnsonderzoek, oriëntaalse spirituele filosofie en het sjamanisme, men zich niet kan onttrekken aan de conclusie dat het bewustzijn in staat is veranderingen aan te brengen aan fenomenen van de materiële werkelijkheid. In het kort komt dit erop neer dat veel denkers van naam de overtuiging zijn toegedaan dat materie tot op zekere hoogte wordt gevormd door gedachten en bewustzijn, en dat het zelfs mogelijk is met pure denkkracht tulpa's of denkvormen te scheppen. Of dergelijke scheppingen ook los van de verbeelding van hun schepper in de tastbare werkelijkheid kunnen voorkomen blijft een open vraag. De bewijzen hiervoor zijn versnipperd en het zal dan ook lastig worden ze bevestigd te krijgen.

De magie van de chaos.

Onder degenen die zich bezighouden met magie is de praktijk van het scheppen van tulpa's en denkvormen nog steeds zeer in trek. Dave Lee, een Britse chaostovenaar, beweert een "helende dienaar" of denkvorm te hebben geschapen, die door eenieder die op de hoogte is van het bestaan ervan aan te roepen zou zijn.

"Er is al een groep mee aan de slag, vooral in homobars", aldus Lee. Aan het begin van de avond doen ze een oproep, waarbij ze een sigil, een magisch symbool, achterlaten op de dansvloer, dat naarmate de avond vordert wordt weggedanst. Door vervolgens gebruik te maken van de energie van iedereen die daar op zo'n avond dan gedanst heeft, wordt de magische focus ontwikkeld, die de groep vervolgens met behulp van de "dienaar" gericht wordt op de retrovirussen HIV, hepatitis C enzovoort". Naar het schijnt heeft deze magische groep een spectaculair aantal gevallen kunnen melden waarbij aantasting door het aidsvirus tot staan zou zijn gebracht. "Er was iemand bij met een gezicht dat al onder de gezwellen zat. Die is daar nu helemaal vanaf", aldus Lee. "En er zijn heel veel mensen bij wie de aanmaak van T-cellen sinds ze hiermee begonnen omhoog is geschoten". Als we de beweringen van Lee mogen geloven is de schepper van denkvormen die tastbare gevolgen hebben in de fysieke werkelijkheid inderdaad mogelijk. Het feit dat de natuurkundige theoretici zich eveneens in dit idee kunnen vinden, vormt een reden te meer om dit alles niet zonder meer weg te wuiven.