Zoeken
 


Genezende gebouwen

Laatste wijziging: zaterdag 20 december 2008 om 19:57, 2525 keer bekeken Print dit artikel Bekijk alle nieuws feeds van onze site
 
zaterdag 20 december 2008
 

Om de gezondheid te bevorderen, moeten we het gevoel van veiligheid en welzijn bevorderen, vindt Arvid Ottar, de leidinggevende architect van het nieuwe ziekenhuis. Omdat de structuur van een dorp volgens hem de beste garantie daarvoor biedt, ligt zijn ontwerp meer op het terrein van stadsplanning dan op het terrein van architectuur.

@ foto bron: Laura Mary

 

Door Kim Ridley

Uitgerekend de omgeving waarin je tot rust en herstel moet komen, is kil en kaal. Overal zijn luidruchtige medepatiënten en bezoekers. Hoe kan een mens in een ziekenhuis nog toekomen aan genezing? Ziekenhuizen zijn verworden tot ‘onzalige kolossen, logge, anonieme instellingen vol bureaucratie, totaal ongeschikt voor het doel waarvoor ze zijn gebouwd’.

Dat zijn de vernietigende woorden van architectuurhistoricus Cor Wagenaar in The Architecture of Hospitals, een internationale studie, onlangs gepubliceerd door het Nederlands Architectuurinstituut in Rotterdam. ‘Ziekenhuizen zijn zelden functioneel. Terwijl ze patiënten op hun gemak zouden moeten stellen, creëren ze stress en onrust.’

Dit is meer dan een intellectuele discussie onder kenners van bouwstijlen. Het ontwerp van ziekenhuizen heeft verstrekkende gevolgen. Recente studies hebben aangetoond dat stress het genezingsproces kan belemmeren. Stress kan pijn versterken, het immuunsysteem verzwakken en bijdragen aan hartproblemen, slapeloosheid en depressies. Door ongewild de stress van patiënten te vergroten, ondermijnen ziekenhuizen hun primaire functie.

En dan nu het goede nieuws. Er tekent zich een kentering af. Een coalitie van architecten en zorgverleners pleit voor een ‘innovatieve ziekenhuisarchitectuur’. Zij wil een helende omgeving creëren die stress beperkt en meer aandacht heeft voor de mens achter de patiënt. The Architecture of Hospitals geeft enkele interessante handreikingen voor de toekomstige inrichting van ziekenhuizen. Innovatieve ziekenhuisarchitectuur gaat veel verder dan het interieur.

Het is een radicaal andere visie op de organisatie en de functionaliteit van ziekenhuizen. In plaats van een intimiderend, medisch bolwerk met een doolhof van gangen zal het ziekenhuis van de toekomst veel meer lijken op een goed georganiseerd dorp met tuinen en parken, een hotel, een gezondheidscentrum met de faciliteiten van een luxe spa, of misschien zelfs een thuis waarin veel ruimte is voor kunst en inspiratie. Een voorbeeld van de nieuwe trend in ziekenhuisarchitectuur is het ‘Rikshospitalet’ van de universiteit van Oslo. Het ontwerp van dit grote ziekenhuis – waarin volgens de architect de ‘artistieke en menselijke maatstaven’ zijn verenigd – heeft de kenmerken van een ouderwets dorp.

‘Om de gezondheid te bevorderen, moeten we het gevoel van veiligheid en welzijn bevorderen’, vindt Arvid Ottar, de leidinggevende architect van het nieuwe ziekenhuis. Omdat de structuur van een dorp volgens hem de beste garantie daarvoor biedt, ligt zijn ontwerp meer op het terrein van stadsplanning dan op het terrein van architectuur. Met zijn glazen overkapping wekt de ‘hoofdstraat’ van het ziekenhuis de indruk van een met licht gevulde dorpsstraat met flauwe bochten. Behandelcentra en laboratoria zijn gegroepeerd rondom pleinen aan één kant van de straat.

De patiëntenverblijven aan de overkant zijn door inhammen van elkaar gescheiden. Elke kamer kijkt uit op een prachtig stukje natuur. De ingang van het ziekenhuis ligt aan een soort marktplein en rondom kleinere pleinen zijn klinieken gebouwd. De architecten hebben gezorgd voor een ruim uitzicht, veel daglicht en harmonieuze kleuren; in studies hebben deze elementen hun helende werking aangetoond. Zo zijn er in Oslo rustgevende kleuren in de patiëntenverblijven en therapeutische kleuren in de afdeling Psychotherapie. Ottar: ‘Ik geloof dat een harmonieuze omgeving de genezing en het welzijn van de patiënt bevordert.’

De gedachte dat architectuur bijdraagt aan het genezingsproces is niet nieuw. Aan het einde van de achttiende eeuw hield men bij de bouw van ziekenhuizen al rekening met frisse lucht en toegang tot de natuur. Dat werd terzijde geschoven aan het begin van de twintigste eeuw toen de spectaculaire ontwikkeling van technologie leidde tot de opkomst van de ‘functionele’ ziekenhuizen die we tegenwoordig kennen.

Evidence-based design – een jong, steeds populairder wordend onderzoeksveld dat zich bezighoudt met de helende werking van de omgeving op de mens – stelt echter dat architectuur wel degelijk een positief effect kan hebben op het genezingsproces. Onderzoek heeft aangetoond dat een ander ontwerp van ziekenhuizen stress kan helpen verminderen, veiligheid en gezondheid kan bevorderen en overbelast ziekenhuispersoneel in staat stelt beter te zorgen voor hun patiënten.

Ramen die uitzicht bieden op de natuur en tuinen hebben een helende werking. Misschien wel het allerbelangrijkste: een eigen kamer. In Amerikaanse ziekenhuizen blijken patiënten in eenbedskamers minder vaak besmet te worden met een ziekenhuisbacterie. Ook hebben ze minder last van lawaaigerelateerde stress en kunnen ze hun familie en vrienden gemakkelijker ontvangen.

De architectuurhistoricus Charles Jencks gaat nog een stap verder. Hij heeft het effect van architectuur op het welzijn van de patiënten onderzocht in de Maggie Centers, prachtig ontworpen kankerzorgcentra die zijn geïnspireerd door zijn aan kanker overleden echtgenote, Maggie Keswick Jencks. De centra liggen naast ziekenhuizen in Schotland en Engeland. Ze bieden kankerpatiënten en hun gezinnen voorlichting, kennis en ondersteuning in een huiselijke omgeving die is ontworpen door toparchitecten.

De Amerikaanse architect Frank Gehry ontwierp het Maggie Center in het Schotse Dundee: een vrolijk, futuristisch, wit gebouw dat lijkt op een huis uit een sprookje, compleet met een gegolfd ijzeren dak en een kleine toren. Binnen geven de met licht gevulde ruimtes een verwelkomend en rustgevend gevoel. Zoals in alle Maggie Centers zijn huiselijke elementen verenigd met die van een museum, een kerk en een ziekenhuis die een weerslag vormen van de verschillende behoeften van de bewoners. ‘Goede architectuur kan mensen opvrolijken en bijdragen aan de positieve uitstraling en houding van een instelling’, schrijft Jencks in The Architecture of Hospitals.

Hij meent dat elk onderdeel van een zorginstelling – van het bouwkundige ontwerp tot aan de tuinen en de kunstvoorwerpen – ondersteuning biedt aan de activiteiten van en de interactie tussen patiënten en zorgverleners. Over de Maggie Centers zegt hij: ‘Ik ben ervan overtuigd dat zij een wezenlijke bijdrage leveren aan een langere levensduur. Voor mij is dit de voornaamste reden van hun bestaan.’ In het Rotterdamse Berlage Instituut – dat een internationaal, postuniversitair studieprogramma biedt – bedenken architecten voortdurend interessante concepten, zoals het gebruik van mededelingenborden en piepers om patiënten te verlossen van saaie wachtkamers, die zouden worden vervangen door tuinen en filmzalen. Anderen zien ziekenhuizen als welzijnscentra die de gezondheid mede bevorderen door middel van kennisverruiming en spafaciliteiten.

Natuurlijk, in een ziekenhuis zullen operatiezalen en techniek altijd blijven bestaan. Maar als de veranderingen die in The Architecture of Hospitals worden uiteengezet worden doorgevoerd en succesvol zijn, zullen ziekenhuizen steeds meer veranderen in verblijfplaatsen, waar technologie naar de achtergrond wordt gedrukt en waar een menselijk helingsproces voorop staat. ‘Deze nieuwe gezondheidscentra zullen zich ontwikkelen’, voorspelt de Amerikaanse binnenhuisarchitect Jain Malkin, ‘tot lichtende voorbeelden op het gebied van genezing, waarin levenslust een belangrijke rol speelt.’ Cor Wagenaar (ed.):

The Architecture of Hospitals NAi Publishers ISBN 905662464

 

 



Bron: aquariusage.com

Voeg toe aan: