Over baarmoederhalskanker en het "vaccin" ertegen is veel te doen. Overal verschijnen reportages die het belang van dit vaccin benadrukken. Onze regering besliste ook al om het vaccin volledig terug te betalen voor meisjes jonger dan 18 jaar. Maar is dat allemaal wel nodig?

De farmasector geeft zelf toe dat een besmetting met een gevaarlijke variant van HPV 'erg klein is', zo'n 2 procent.  

Nut
Baarmoederhalskanker is een kanker die ontstaat in de baarmoederhals, een versmald deel van de baarmoeder dat verbonden is met de vagina. Haar belangrijkste functies zijn het tegenhouden van infecties en de foetus in de baarmoeder houden tijdens een zwangerschap.

Klein risico
Het risico dat je baarmoederhalskanker ontwikkelt, is klein. In België wordt elk jaar bij 800 vrouwen baarmoederhalskanker vastgesteld, 300 van hen (of bijna 40 procent) overlijden ook. Dat maakt baarmoederhalskanker de vijfde belangrijkste kanker bij de vrouw, na borstkanker, darmkanker, eileiderkanker en rectumkanker.

De farmasector geeft zelf toe dat een besmetting met een gevaarlijke variant van HPV 'erg klein is', zo'n 2 procent. Gezondheid.be meldt dat uiteindelijk 0,7 procent van alle actieve vrouwen zonder behandeling met baarmoederhalskanker te maken zal krijgen.

Dokter Van Eyken: Het is in elk geval misleidend om te spreken van een 'vaccin tegen baarmoederhalskanker' 

Twee varianten
Er zijn twee belangrijke varianten van baarmoederhalskanker. Het invasief plaveiselcelcarcinoom van de baarmoederhals is wereldwijd de vaakst voorkomende baarmoederhalskanker en de meest verspreide kwaadaardige tumor van de vrouwelijke geslachtsorganen. Deze ziekte komt het vaakst voor bij oudere vrouwen, maar wordt alsmaar vaker bij jongere vrouwen vastgesteld.

Adenocarcinoom is een andere kankersoort van de baarmoederhals die hoofdzakelijk verband houdt met het HPV-18. Deze kanker is moeilijker op te sporen wegens de ligging ervan. Deze baarmoederhalskankersoort komt minder vaak voor maar is agressiever omdat deze kanker de neiging heeft vroegtijdiger uit te zaaien en de globale overlevingskans is geringer dan bij plaveiselcelcarcinoom.

Symptomen & behandeling
Er zijn over het algemeen geen symptomen die wijzen op baarmoederhalskanker, al kunnen soms bloedingen optreden. Bij bloedverlies buiten de menstruatie of tijdens de overgang contacteer je best de dokter.

De behandeling is afhankelijk van het stadium waarin de kanker wordt ontdekt. In een prekankerfase en bij jonge vrouwen worden technieken toegepast die de baarmoeder geheel of gedeeltelijk intact laten. Is de kanker al ontwikkeld, dan is een verwijdering van de baarmoeder (hysterectomie) in combinatie met bestraling en/of hyperthermie nodig.

Overlevingskans
Gemiddeld overleeft 70 procent van de patiënten de kanker. De overlevingskans verandert met het stadium waarin de kanker zich bevindt. In een vroeg stadium (beperkte tumor) is de overlevingskans 75 tot 90 procent, in het tweede stadium (doorgegroeide tumor) daalt dat tot 55 à 70 procent, in stadium 3 (tumor tot bekkenwand of vagina) 30 tot 50 procent en in het laatste stadium (uitzaaiingen) nog 5 tot 20 procent.

Oorzaak
Afhankelijk van de bron wordt 70 (medinews.be) tot 90 à 100 procent (gezondheid.be) van de baarmoederhalskankers wordt veroorzaakt door een virus, het Human Papilloma Virus of HPV. Het is tegen dit virus dat een 'vaccin' bestaat, dat 95 procent van de besmettingen met HPV kan tegengaan.

Het is echter niet duidelijk welke rol HPV speelt in de sterftegraad bij dit soort kanker. Zijn alle sterfgevallen te wijten aan een extreme HPV-variant, of slechts een minimaal deel?

Zeer besmettelijk
Het virus is zeer besmettelijk en in principe is huidcontact voldoende om de besmetting over te dragen. Ook seksueel verkeer is een belangrijke bron van besmetting. Penetratie brengt de kans op besmetting op 65 procent, anale seks levert een 'hoog' besmettingsrisico op, vooral bij mannen.

Een meerderheid van de seksueel actieve vrouwen (naar schatting 70 tot 90 procent) raakt ooit besmet met HPV. De meeste varianten zijn echter onschadelijk, in welk geval het lichaam het virus overwint na 6 tot 18 maanden. Eens besmet, blijf je wel altijd drager van het virus.

Elke nieuwe sekspartner kan wel een andere variant van HPV aan jou doorgeven. Wie veel wisselende sekspartners heeft, heeft dus een grotere kans op besmetting. In tegenstelling tot andere kankers is baarmoederhalskanker niet erfelijk.

Voorkomen beter dan genezen?
De visies op hoe je dit soort kanker voorkomt, verschillen. De farmasector pusht, met steun van de regering. Momenteel bestaan er twee soorten vaccins, die alletwee beschermen tegen HPV 16 en HPV 18. Deze twee types virus zijn verantwoordelijk voor 70 procent van de kankers.

Ook tegen andere vormen van het virus blijkt het vaccin een bepaalde bescherming te bieden, maar men weet nog niet in welke mate. Het vaccin biedt ondanks zijn naam dus geen waterdichte garantie dat je niet besmet raakt met HPV, laat staan dat je met zekerheid geen baarmoederhalskanker ontwikkelt.

Niet levenslang
Bovendien blijven uitstrijkjes noodzakelijk en is het nog niet duidelijk of de vaccins levenslange bescherming bieden. Nu is men zeker van bescherming tot 10 jaar na de toediening.

Strikt tijdsschema
Het vaccin moet in drie fases volgens een strikt tijdschema (twee en zes maand na het eerste vaccin) worden toegediend. Meestal wordt aangeraden om meisjes vanaf hun 12de verjaardag in te enten, voor er enig seksueel contact is geweest.

Ook als het meisje al ontmaagd is, is het vaccin nuttig, omdat het beschermt tegen alle kwaadaardige vormen van HPV en het onwaarschijnlijk is dat je deze bij het eerste seksuele contact al opgelopen hebt. Daarom wordt aangeraden om meisjes tussen 14 en 26 toch in te enten als ze al seksueel contact hebben gehad.

Goedkopere methode
Op gezondheid.be staat een andere (goedkopere) methode: meer waakzaamheid bij het bestuderen van systematische uitstrijkjes. "Deze vorm van kanker ontwikkelt zich heel traag en op basis van prekankerletsels. Een regelmatig uitstrijkje kan deze voortekenen opsporen en in een vroeg stadium behandelen."

90 procent voorkomen
Volgens de website zou 90 procent van de kankers zo kunnen worden voorkomen. Nu al worden elk jaar 1400 vrouwen gered van baarmoederhalskanker door een regelmatig uitstrijkje. Dat gebeurt best om de 3 jaar vanaf de 25ste verjaardag bij de huisarts of gynaecoloog.

Gezonde levensstijl
Ook een gezonde levensstijl is eens te meer aan te raden. Roken bijvoorbeeld geeft HPV twee keer zoveel kans zich te ontwikkelen. Dat komt omdat stoffen in de sigarettenrook de cellen in de baarmoederhals die infecties afweren verzwakken. Het goede nieuws is dat deze cellen zich gemakkelijk herstellen eens je stopt met roken.

Immuniteit
Ook vrouwen met een zwak immuunsysteem, hetzij door slechte voedingsgewoontes, hetzij door ziektes (hiv of aids) of medicatie die het immuunsysteem verzwakken (bv bij een orgaantransplantatie) hebben meer kans op het ontwikkelen van baarmoederhalskanker.

Kritische stemmen
Uit de medische wereld klinken kritische stemmen op de beslissing om het zogenaamde vaccin terug te betalen en te stimuleren, zo staat te lezen op mediweb.be.

Levenslange bescherming?
Herman Moeremans van het Syndicaat Vlaamse Huisartsen (SVH) stelt dat, puur wetenschappelijk bekeken, het plaatje niet helemaal klopt. "Van de beschikbare vaccins zijn onderzoeksgegevens bekend tot vijf à tien jaar na de toediening. Het is voorbarig om nu al een verhaal te vertellen over levenslange bescherming."

Misleidende informatie
Dokter Peter Van Eyken begrijpt niet dat er zo weinig vragen worden gesteld bij de vaccinatieplannen. "Of de HPV-vaccinatie deze kanker daadwerkelijk zal voorkomen, moet nog bewezen worden. Er gaan minstens tien jaar overheen tussen de HPV-infectie en het ontstaan van kanker. Tot nu toe is alleen bewezen dat het vaccin de vermoedelijke voorloperletsels zou voorkomen. Om zeker te zijn of vaccinatie het beoogde effect zal bereiken, is dus veel meer tijd nodig. Het is in elk geval misleidend om te spreken van een 'vaccin tegen baarmoederhalskanker'."

Onverantwoord
Volgens dokter Van Eyken is het ook economisch onverantwoord om zoveel gemeenschapsgeld te investeren in een campagne waarvan het effect twijfelachtig is. "Enerzijds gaat de overheid het uitstrijkje, dat 18,89 euro kost, nog maar om de twee of zelfs drie jaar terugbetalen. Anderzijds zou ze wel een vaccinatie willen financieren die 412 euro per stuk kost. Dat is de prijs van 20 uitstrijkjes!

Men zou beter investeren in die groepen vrouwen, uit zwakkere sociale milieus, die zich nooit preventief laten onderzoeken en bij wie baarmoederhalskanker relatief het meest voorkomt. Bovendien sporen deze uitstrijkjes ook letsels op veroorzaakt door HPV-types waartegen het vaccin niet beschermt." (edp)