Als je als kluizenaar in Nederland leeft – dus bijna nergens gebruik van maakt en je zoveel mogelijk onttrekt aan welke maatschappelijke systemen dan ook – blijken je persoonsgegevens niettemin al in minimaal 250 bestanden voor te komen.

Naarmate je maatschappelijk actiever bent, kan dat oplopen tot zelfs duizenden bestanden. Zegt het College Bescherming Persoonsgegevens, die er onderzoek naar heeft gedaan.

Het is tegenwoordig een koud kunstje om bestanden aan elkaar te koppelen – het wordt ook al heel veel gedaan. Naar de privacy van de burger wordt daarbij niet of nauwelijks nog gekeken. De burger is op dat terrein volkomen vogelvrij. ‘Big is brother is watching you’ is werkelijkheid geworden.

De nieuwste ontwikkeling is dat er in Nederland wordt gewerkt aan een 'Netwerk van Slimme Energiemeters'. De meters registreren op kwartierbasis hoeveel elektriciteit, en op uurbasis hoeveel gas er ‘achter de voordeur’ wordt gebruikt. De netwerkbeheerder is verplicht dit door te geven aan de energiemaatschappij waar men op afstand dus minutieus kan volgen of mensen thuis zijn, hoe veel mensen er vermoedelijk in huis zijn, hoe laat de klant gaat slapen, hoe warm men het stookt, wanneer men op vakantie gaat, enz.

Op grond van de ‘Wet Vorderen Gegevens’ kan indirect ook de overheid over al deze gegevens beschikken. Er staan momenteel wetsvoorstellen op stapel (31320 en 31374) die de invoering behelzen van een verplichte ‘slimme’ meter voor gas- en elektriciteitsverbruik bij alle kleinverbruikers van energie. Veel gezinnen hebben deze slimme meters al in huis.

Vanuit de samenleving is er weerstand tegen deze werkwijze. Zo is de website www.wijvertrouwenslimmemetersniet.nl actief, waar mensen een petitie kunnen tekenen onder het motto ‘Slim meten is slinks weten’.

“Ook christenen, waaronder ondergetekende, delen de bezwaren”, schrijft publicist Jaap Spaans uit Hoogeveen in een rondzendmail, waarin hij op regelmatige basis ontwikkelingen op het gebied (schending van) privacy signaleert. Hij wijst in die e-mail op de website bijbelgetrouw.nl, waar meer informatie over de ‘slimme meters’ te vinden is.

“Praktisch bezien is het allemaal wel te verdedigen”, zegt Spaans, “maar er wordt onvoldoende aandacht besteed aan de ethische/levensbeschouwelijke aspecten van deze nieuwe ontwikkeling. De Universiteit van Tilburg heeft naar aanleiding van het wetsvoorstel slimme meters in oktober 2008 een privacytoets uitgevoerd. Daaruit is gebleken dat niet aan alle privacyvoorwaarden wordt voldaan.”

Het onderzoeksbureau Considerati, dat voor het College Bescherming Persoonsgegevens onderzoek heeft gedaan, heeft een onderbouwde schatting gemaakt door een zogenaamde 'quick scan' te maken van gegevensverwerking in de publieke en private sector zoals sociale zekerheid, zorg, financiële dienstverlening, vervoer en internet. Burgers hebben rechten op het gebied van bescherming van persoonsgegevens zoals het recht op inzage en correctie. Om die rechten in de praktijk uit te oefenen dient er echter meer helderheid te komen over verwerking van persoonsgegevens en het doel waarmee publieke en private instellingen dat doen. Maar de praktijk wijst uit dat slechts weinig burgers gebruik maken van het inzage- en correctierecht.