Hans de Geus is opgeleid in de bedrijfseconomie. ‘Helaas. Ik had economische geschiedenis moeten doen, dat vind ik veel interessanter.’ Zijn ervaring binnen de financiële sector deed hij op in de obligatiehandel. ‘Mijn klanten waren pensioenfondsen. Ik praatte met professionele beleggers in een adviserende rol over de markt.’

We kennen hem inmiddels vooral als kritische analist bij RTL Z. Zijn naam staat in lijstjes met invloedrijke Twitteraars op economisch gebied. Waarom keerde hij de obligatiehandel de rug toe? Wat heeft hem zo kritisch over ‘zijn eigen branche’ gemaakt? Intermediair sprak met Hans de Geus in het café waar hij een paar jaar geleden nog achter de bar stond.

De volgende crisis

Breng het verscherpte bankentoezicht ter sprake, en de kritiek barst al los. De Geus gelooft niet dat dit een volgende crisis zal voorkomen. ‘Je moet een prikkel hebben om niet te speculeren, maar het geld in de echte economie te stoppen. Die prikkel is er nog steeds niet. Vroeg of laat gaan mensen altijd speculeren, in huizen bijvoorbeeld. Als de prijzen daarvan stijgen, is iedereen blij. Maar zodra die groei stopt, zitten mensen met de gebakken peren.’

Tumor

Dat die groei inmiddels is gestopt, is een understatement. Omdat Nederland koploper is op het gebied van private schuld, doen de dalende huizenprijzen hier veel pijn. ‘Ons inkomen gaat nu niet de economie in, maar naar de bank, het financiële systeem in. Dat systeem is gewoon een tumor, die wil steeds groter worden. Vroeger hadden we de feodale landheer die als een parasiet meeliftte op echte productiviteit; die plaats heeft de financiële sector nu ingenomen. Daar horen verzekeraars, vastgoed, pensioenfondsen en de meeste advocaten ook bij.’

Paradox van de vrijheid

Bij de uitleg over het ontstaan van deze afkeer, komt de liefde voor economische geschiedenis weer naar boven. ‘Als je vroeger in Griekenland een schuld niet kon betalen, werd je lijfeigene. Je hele gezin werd slaaf. Bij de afschaffing daarvan werden alle schulden weggestreept, waardoor de maatschappij zich weer kon ontwikkelen.’ Het is de paradox van de vrijheid: ‘Om vrijheid te creëren, moet je juist dingen aan banden leggen. Dat gebeurt niet binnen het neoliberalisme, waardoor het systeem veel te groot heeft kunnen worden.’

Gebleven voor het geld

Je zou bijna vergeten dat De Geus zelf ook geen schone handen heeft. Hoe kon hij zelf in dit kwaadaardige systeem werken? ‘Mijn toegevoegde waarde voor de maatschappij was nihil, maar ik verdiende er belachelijk veel geld mee. Dat houd je een tijd vol, maar ik wilde me toch persoonlijk ontwikkelen.’ En dus ging het roer even helemaal om: ‘Ik ben een tijdje naar Spanje gegaan en heb daarna in deze kroeg gewerkt.’

Schulden doorbreken

Met de kennis van nu pleit De Geus voor een ouderwets kwijtscheldingsfeest. ‘Goedschiks of kwaadschiks kunnen onze schulden niet allemaal worden terugbetaald. Het is immoreel om je schulden niet terug te betalen, maar het verstrekken van leningen aan mensen die ze niet kunnen terugbetalen is dat ook. Er moet op een gegeven moment iets aan het systeem veranderen om al die schulden te doorbreken.’

Dijsselbloem gaat vrijuit

De weerzin van De Geus beperkt zich tot ‘het systeem’. Dat mensen binnen dat systeem zo veel mogelijk proberen te profiteren, neemt hij ze niet kwalijk. Is het systeem dan niet door mensen gemaakt? ‘Er moet een overheid zijn die het overzicht houdt. Die moet inzien wanneer iets maatschappelijk ongewenst is en productiviteit in de weg staat. Iedereen is nu boos op Dijsselbloem, maar die heeft een erfenis waar hij niets aan kan doen. Wellink is degene die het uit de hand heeft laten lopen. Hij is het systeem.’

Wim Kok deed niets

Toezichthouders, politici en commissarissen hadden de wildgroei moeten voorkomen, maar misten volgens De Geus vaak de kennis. ‘Wim Kok was commissaris bij ING, maar als je hem had gevraagd wat hun leverage was, had hij het niet geweten. Hoe kan het dat de balanstotalen zo hard zijn gegroeid ten opzichte van het BNP? In 1990 was het 100 procent, nu is het 400 procent. Hoe kan het dat Wim Kok daar bovenop zat en niets deed?’

De grote invloed die ‘het systeem’ op politici heeft, staat echte hervormingen in de weg. ‘De financiële markten zijn boos op Dijsselbloem en fluiten hem terug, terwijl wat hij zegt eigenlijk heel erg wenselijk is’, vindt De Geus. ‘De tegenkrachten zijn enorm, de tumor reageert niet op chemotherapie.’

Op de as van omgevallen banken

De Geus beaamt dat de oprichting van een bankenunie bij de oplossing van het probleem hoort, maar vindt het daar nu erg laat voor. Te laat? ‘We zouden eerst schoon schip moeten maken. Dan moeten eerst nog heel veel banken omvallen. Op de as daarvan kan dan een nieuwe bankenunie opgericht worden. Als ze zo ver komen dan, politiek gezien, maar daar ben ik eigenlijk heel pessimistisch over.’

Niet door verdienste, maar door genade

Als professioneel criticus van het systeem beleeft Hans de Geus vermoedelijk betere tijden dan wanneer hij in de sector werkzaam was gebleven. ‘Ik gun niemand ellende toe, maar ik ben wel blij dat ik nu aan deze kant sta. Reve zegt altijd zo mooi: niet door verdienste, maar door genade.’ De jobhopper is echter nog lang niet uitgehopt: ‘Voorlopig is het nog heel spannend, maar als de crisis blijft aanhouden, wordt iedereen het denk ik wel een beetje beu. Dan ga ik weer lekker wat anders doen.’