Hebben bedrijven het recht om een patent te nemen op de menselijke genen? Het lijkt een wat filosofische vraag, maar de gevolgen ervan kosten letterlijk mensenlevens. Daarom kijkt men in de VS met spanning naar het Hooggerechtshof, waar de kwestie vandaag wordt behandeld. Dat meldt het weekblad Time op zijn site.

Dat het letterlijk levensgevaarlijk is wanneer een bedrijf een patent neemt op genen, bewijst onder meer de zaak van een tienjarig meisje dat aan een ernstige hartafwijking leed. Het enige lab dat wettelijk de tests mocht uitvoeren om haar ziekte te onderzoeken, voerde die twee jaar lang niet uit. In die periode overleed het meisje.

Maar gevaarlijk en onethisch of niet, tot op heden is het patenteren van genen wél wettelijk. Daar kan een zaak die vandaag voor het Amerikaanse Hooggerechtshof wordt gebracht verandering in brengen. De zaak gaat over twee genen - BRCA1 en BRCA2 - met mutaties die een hoger risico op eierstok- of borstkanker kunnen aantonen.

Wie drager is van die genen heeft er uiteraard baat bij om dat te weten, zodat er een gepaste en mogelijk levensreddende behandeling kan worden gestart. Alleen heeft Myriad Genetics, een onderneming uit Salt Lake City, het patent op geïsoleerde vormen van deze genen, en daardoor het exclusieve recht om testen uit te voeren op BRCA1 en BRCA2. Volgens medici zouden de modellen van Myriad echter onjuist zijn, waardoor verschillende patiënten al een verkeerde diagnose kregen.

Enorme economische belangen
Het Hooggerechtshof stelt dat op natuurwetten en -fenomenen geen patent kan rusten, dus dat lijkt wettelijk gezien duidelijk. Maar Myriad zegt dat een patent op genen niet onder die stelling valt. "Wat we hier beschermen, is het proces dat genen kan isoleren van het lichaam", zo luidt het.

"Dat is net hetzelfde als een chirurg die een verwijderde nier zou patenteren", maken tegenstanders brandhout van dat argument. Toch heeft een waaier aan biotechbedrijven al de kant van Myriad gekozen: de sommen die de sector kan verdienen met patenten op belangrijke genen zijn dan ook astronomisch. Maar de verdediiging van de patiënten legt de nadruk op het gevaar van deze puur economische houding: mensen die aan allerlei ziektes lijden, zullen nodeloos lijden en sterven door deze situatie.

Nationaal belang
"De toegang van dokters en onderzoekers tot genetische sequenties is een zaak van nationaal belang", vindt The American Medical Association. Die vereniging erkent dat patenten hun plaats hebben in de medische wetenschap. Maar vandaag moet het Hooggerechtshof duidelijk maken dat genen - en andere lichaamsdelen - aan de mens toebehoren, niet aan ondernemingen.