Het Mid­den Oosten staat in de fik, het Verre Oosten staat onder water én aan de vooravond van een nucle­aire ramp, en Europa staat voor de vraag of en hoe we Por­tu­gal moeten red­den. Onder­tussen groeit in Amerika de economie verder alsof er niets aan de hand is. Hoe kan dat? Dat kan niet.

Vooropgesteld: Ik ben geen econoom. Ik ben his­tori­cus en trotse bezit­ter van een gezond ver­stand. Uit besef dat de wereld nauwelijks te begri­jpen is zon­der enige financieel-economische ken­nis, lees of zie ik wel eens een boek of een doc­u­men­taire over macro-economie. Hoewel ik me steeds heb voorgenomen niet over economie te schri­jven, ga ik me er toch maar eens aan wagen. Langzaa­maan ben ik er namelijk van over­tu­igd ger­aakt dat de wereld-economie heel erg ziek is en ver­baas me erover dat nie­mand die daar serieuze invloed op kan uitoe­fe­nen, zich iets van aan lijkt te trekken.

Ik ben voor­namelijk beïn­vloed door drie mensen: Kees de Kort, Willem van Mid­delkoop en Albert Bartlett. Een kleine intro­duc­tie lijkt op zijn plaats.

Kees de Kort is beurs­go­eroe van het jaar 2008 en heeft een col­umn op BNR. De bood­schap die hij hierin verkondigd is al jaren het­zelfde en komt vrij ver­taald, hierop neer: Alles gaat kut. Onder­tussen doet iedereen alsof het heel goed gaat, waar­door diezelfde mensen dat nog zijn gaan geloven ook. Daar­door bli­jven beursko­ersen maar sti­j­gen, ter­wijl daar vaak hele­maal geen rationele aan­lei­d­ing toe is. Dit is een sit­u­atie die vroeg of laat een keer klapt. De Kort’s bevlo­gen­heid en oprechte veront­waardig­ing over kortzichtigheid op de beurs, maken hem de Jan Mul­der van de financieel-economische wereld. Los van het feit dat het altijd pret­tig is om een kri­tisch tegen geluid te horen vanuit een wereld die zichzelf con­stant let­ter­lijk de hemel in pri­jst, is De Kort’s uit­leg altijd duidelijk en gevoels­matig logisch.

Willem Mid­delkoop is voor­ma­lig beurscom­men­ta­tor bij RTL Z en auteur van het boek Als de dol­lar valt. In dat boek uit 2007 voor­spelt hij aan de hand van duidelijke voor­beelden en analy­ses van het finan­ciële sys­teem, de cred­it­cri­sis. Hoewel hij niet bij iedereen onom­stre­den is, is dat een presta­tie die niet veel vakgenoten hem na hebben kun­nen doen.

Een andere man die uit­blinkt in duidelijke uit­leggen, is pro­fes­sor Albert Bartlett. De bood­schap van zijn waanzin­nig inter­es­sante, één uur durende col­lege, met de naam Arith­metic, Pop­u­la­tion, and Energy, is sim­pel: niets kan voor altijd groeien. Er zullen altijd fysieke gren­zen zijn die je vanzelf een keer tegen komt door maar te bli­jven groeien. Boven­dien beschikken we over een (zeer) gelim­i­teerde hoeveel­heid grond­stof­fen. Het zou extreem kortzichtig zijn om pas te stop­pen met groeien zodra externe fac­toren die groei onmo­gelijk maken. Hoewel zijn the­o­rie over de expo­nen­tiële func­tie niet puur economisch is, heeft deze daar wel degelijk betrekking op. Groei is in de economie namelijk heilig.

Deze drie heren wor­den door hun vakgenoten zeer serieus genomen. Wat ze zeggen is boven­dien begri­jpelijk en logisch verk­laar­baar. Door hun lessen te com­bineren, kun je vol­gens mij niet anders dan con­clud­eren dat het de ver­keerde kant opgaat met de west­erse economie, die van Amerika voorop. Zowel de fed­erale over­heid als een groot deel van de inwon­ers leven op veel grotere voet dan ze zich kun­nen veroorloven. Dit moeten ze wel doen, willen ze de door Bartlett zo ver­foeide groei vol kun­nen houden. Dat dit echter niet is vol te houden, werd pijn­lijk duidelijk in de vorm van de door Mid­delkoop voor­spelde kredi­et­cri­sis. Tot afschuw van De Kort wer­den er als gevolg daar­van echter geen harde maa­trege­len getrof­fen, maar wer­den de rotte appels uit­gekocht in plaats van wegge­gooid. Het prob­leem is daarmee weliswaar tijdelijk opgelost, maar feit­elijk veel groter gewor­den: er zijn méér schulden dan voorheen en de mensen die daar­voor gro­ten­deels ver­ant­wo­ordelijk waren, zijn schade­loos gesteld. Overi­gens geldt het­zelfde prob­leem voor Europa, waar met Ier­land, Grieken­land en Por­tu­gal inmid­dels hele lan­den uit­gekocht moe(s)ten worden.

Als his­tori­cus is mijn inval­shoek iets anders dan die van de drie bovenge­noemde heren, maar de con­clusie kan alleen maar dezelfde zijn. Van alle ver­schil­lende wereld­machten die de men­sheid heeft voort­ge­bracht, is er niet één die niet uitein­delijk weer ten onder is gegaan. Over de ter­mijn waarop het gaat gebeuren kan ik niet zoveel zin­nigs zeggen, maar er is in mijn ogen geen enkele reden om aan te nemen dat Amerika dit lot bespaard zal bli­jven. Ik weet wel ‘in het verleden behaalde resul­taten bieden geen garantie voor de toekomst’, maar ik weet ook dat we nooit iets lijken te leren van de geschiede­nis, waar­door deze zich steeds weer herhaalt.

De enige manier om er achter te komen wat er wel of niet gaat gebeuren, is afwachten. Tot die tijd lijkt het me een heer­lijk onder­w­erp voor discussie!