onrust in het Arabische Midden Oosten en Noord Afrika heeft zich naast Egypte naar nog eens 10 landen verspreid. Hierbij een kort overzicht van wat er op dit moment allemaal gaande is in deze landen. In het bijzonder wordt per land gekeken naar de geschiedenis en positie van de Joodse minderheid.
1. Algerije
De afgelopen dagen eisten honderden demonstranten het aftreden van president Abdelaziz Bouteflika, die veiligheidstroepen tegen hen inzette. Bouteflika ging wel akkoord met het opheffen van de al 20 jaar durende noodtoestand in Algerije.
Sinds de vernietiging van de Eerste Tempel zo'n 2600 jaar geleden wonen er Joden in Algerije. In 1962, toen Algerije onafhankelijk werd van Frankrijk, waren dit er 130.000. Omdat zij al jarenlang gediscrimineerd werden emigreerden er velen naar Frankrijk. In 1994 verklaarde de Gewapende Islamitische Rebellen groepering oorlog aan alle niet-moslims in Algerije. De synagoge in Algiers werd veranderd in een moskee. Op dit moment leven er slechts iets meer dan 200 Joden in Algerije.
2. Bahrein
In het aan Saudi Arabië grenzende oliestaat Bahrein, basis van de Amerikaanse Vijfde Vloot, zijn vandaag duizenden mensen de straat op gegaan om het aftreden van het huidige regime te eisen. Hierbij zijn al zeker 2 doden gevallen. Het kleine eiland met 1,25 miljoen inwoners wordt al sinds 1820 geregeerd door de koninklijke Al Khalifa familie.
Na de Tweede Wereldoorlog braken er rellen uit die waren gericht tegen de Joodse middenklasse gemeenschap. In 1948 waren de meeste Joden naar Bombay (India) gevlucht en later ook naar Israël en Groot Brittannië. In 2008 waren er nog 37 Joden over in Bahrein en riep koning Hamad Bin Isa Al-Khalifa de Joden op om weer terug te keren naar zijn land.
3. Egypte
Ondanks het gedwongen aftreden van president Mubarak is het nog steeds onrustig in Egypte. De beurs en banken zijn nog steeds gesloten. Tot er nieuwe verkiezingen komen heeft het leger de macht in handen.
In 1956 vaardigde de Egyptische regering een verklaring uit dat 'alle Joden Zionisten en staatsvijanden zijn' en werden ze gedreigd met uitzetting. Het gevolg was dat de helft van de 50.000 in Egypte levende Joden vertrok. 1000 werden er gevangen gezet. Na de oorlog van 1967 werden bijna alle Joodse mannen van 17 tot 60 jaar het land uitgegooid of opgepakt en gemarteld. Anno 2011 zijn er nog geen 100 Joden overgebleven in Egypte.
4. Iran
Maandag gingen tienduizenden demonstranten de straat op om te protesteren tegen het hypocriete en dictatoriale regime van Mahmoud Ahmadinejad. Natuurlijk geeft de overheid weer de VS, Israël en de Zionisten de schuld van alle ellende in Iran en in de wereld. Iraanse veiligheidstroepen vuurden traangasgranaten af en arresteerden tientallen mensen. Twee oppositieleden werden onder huisarrest geplaatst.
De Joden kennen een 4000 jaar lange geschiedenis in Iran, dat vroeger Perzië heette. In 1948 leefden er bijna 150.000 Joden in Iran; tijdens de islamitische revolutie in 1979 waren dat er nog 80.000 en vandaag zijn er nog maar 20.000 tot 35.000 over. De Joodse gemeenschap in Iran is de grootste van alle moslimlanden, is officieel erkend als religieuze minderheidsgroepering en heeft één zetel in het Iraanse parlement. In Teheran zijn er 11 in gebruik zijnde synagoges.
5. Irak
Alhoewel premier Nuri al-Maliki's regime niet in onmiddellijk gevaar verkeert hebben de afgelopen dagen en weken duizenden mensen geprotesteerd tegen de armoede, hoge werkloosheid en voedsel-, water- en energietekorten in Irak. Als gebaar beloofde Al-Maliki zijn jaarsalaris van $ 350.000 te halveren en zegde hij toe zich in 2014 niet opnieuw verkiesbaar te stellen.
Ook in Irak zijn de Joden al zo'n 2600 jaar aanwezig. In 1948 stond hun aantal op circa 120.000. Na de stichting van Israël in dat jaar brak er vervolging uit en moesten bijna alle Joden vluchten. Net als in Egypte leven ook in Irak nog amper 100 Joden.
6. Tunesië
De protesten in Tunesië in december 2010 waren de vonk die het kruidvat Midden Oosten aanstak. Na de vlucht van president Zine El Abidine Ben Ali is de toekomst van het land nog steeds onzeker, al voert de EU overleg met diverse Tunesische leiders om een regering te vormen.
Tunesië was in 1942 het enige Arabische land dat door de Nazi's werd bezet. In die tijd woonden er zo'n 100.000 Joden in het land die net als in Europa gedwongen werden de gele Davidsster te dragen. 5700 Joden werden opgepakt en in werkkampen gestopt, waar er 150 omkwamen als gevolg van bombardementen. In de jaren '50 verlieten tienduizenden Joden het land vanwege het toenemende antisemitisme. Iedere vertrekkende Jood mocht maar $ 5 dollar meenemen. Vandaag zijn er nog maar 1700 Joden over; 700 van hen wonen in de hoofdstad Tunis en de rest op het eiland Djerba. (1)
7. Jordanië
Koning Abdullah zit nog stevig in het zadel in Jordanië. Toch zijn ook hier protesten uitgebroken en is zijn vrouw, koningin Rania, beschuldigd van corruptie. Vooralsnog komen de protesten vooral van de Bedouienen, normaal gesproken de ruggegraat van het huidige regime. De Palestijnen, die zo'n 70% van de bevolking uitmaken, houden zich nog relatief rustig. In een brief waarschuwden de islamistische Bedoeienen dat Jordanië 'dankzij de onderdrukking van de vrijheid en het plunderen van publieke fondsen vroeg of laat door de vloed van Tunesië en Egypte zal worden getroffen.'
Ook in Jordanië is het islamitische extremisme in opkomst. De nieuwe minister van Justitie noemde de in de gevangenis zittende moordenaar van zeven Israëlische schoolmeisjes in 1997 een held en riep op tot zijn vrijlating.
De Joodse historie in wat nu Jordanië is gaat terug tot in Bijbelse tijden, toen Mozes twee-en-een-halve stam toestemming gaf om daar te gaan wonen. In de loop der eeuwen verminderde de Joodse aanwezigheid in het gebied tot praktisch nul. In de jaren '30 vroegen diverse leidinggevende inwoners van het toenmalige Transjordanië aan de Joden om te helpen de economie op te bouwen, maar de Britten, die er toen de baas waren, wilden niet nog meer problemen tussen Arabieren en Joden en verboden het de Joden daar te wonen.
In 1954, na de totstandkoming van het koninkrijk Jordanië, werd een wet aangenomen waarin werd gesteld dat iedereen een burger van het land kon worden - behalve Joden (tenzij een speciale raad een verzoek hiertoe zou inwilligen). In Jordanië woont op dit moment dan ook geen enkele Jood.
8. Libië
Ondergrondse oppositiegroeperingen in Libië probeerden afgelopen maandag een 'dag van woede' te organiseren tegen de gestoorde Libische leider Moammar Gadhafi, die al sinds 1969 de scepter zwaait over Libië. Ghadafi had de afgelopen maand een ontmoeting met politieke activisten en journalisten, maar waarschuwde dat zij verantwoordelijk zouden worden gehouden als ze de vrede in Libië zouden veranderen in chaos. De 'dag van woede' is voorlopig uitgesteld naar donderdag.
In 1931 leefden er 21.000 Joden onder goede omstandigheden in Libië. Aan het einde van de jaren '30 nam het fascistische Italiaanse regime diverse antisemitische wetten aan, en in 1942 -toen er 44 synagoges in Tripoli waren- bezetten Duitse troepen de Joodse wijk in Benghazi en werden er meer dan 2000 Joden gedeporteerd naar werkkampen in de woestijn, waar ruim een vijfde van hen omkwam.
Na de Tweede Wereldoorlog dwongen antisemitisch geweld en moorddadige pogroms de Joden het land te verlaten. De meesten vertrokken naar Israël. Onder Gadhafi verslechterde de situatie voor de Joden met de dag, waardoor er in 1974 nog maar 20 Joden waren overgebleven. In 2003 verliet ook de laatst overgebleven Jood het land.
9. Marokko
In een videofilmpje dat in Marokko wordt verspreid wordt opgeroepen om op 20 februari te protesteren voor zowel 'gelijkheid, sociale rechtvaardigheid, woonruimte, studententoelagen en hogere salarissen' als 'verandering, politieke hervormingen, het ontslag van de regering en de opheffing van het parlement.' Analisten verwachten niet dat deze campagne succes zal hebben.
Vóór de heroprichting van Israël in 1948 leefden er meer dan 250.000 Joden in Marokko. Daar zijn er nu nog maar 3000 tot 7000 van overgebleven, voornamelijk in Casablanca. In juni 1948 werden er 44 Joden vermoord tijdens antisemitische rellen, wat een ware exodus naar Israël op gang bracht. Tussen 1961 en 1964 emigreerden 80.000 Joden naar hun eigen thuisland. In Israël leven nu bijna 1 miljoen Joden van Marokkaanse afkomst, zo'n 15% van de bevolking.
10. Syrië
In een poging protesten voortijdig de kop in te drukken heeft de Syrische regering van Bashar Assad het plan om een aantal subsidies in te trekken geschrapt. In een zeldzaam interview met de Wall Street Journal beloofde hij lokale verkiezingen, een nieuwe mediawet en meer macht voor private organisaties. Een op 5 februari geplande 'dag van woede' mislukte.
Eeuwenlang woonden er grote groepen Joden in diverse Syrische steden. Zo'n 100 jaar geleden emigreerden de meesten naar de VS, Centraal- en Zuid Amerika en Israël. Tijdens de Aleppo pogrom in december 1947 -de derde in 100 jaar tijd- werden veel Joden vermoord en tallozen verwond. Een pogrom in 1949 in Damascus eiste 12 dodelijke slachtoffers. In 1992 kregen de paar duizend nog overgebleven Joden toestemming om Syrië te verlaten, zolang ze maar niet naar Israël zouden gaan. Op dit moment zijn er naar schatting nog een handjevol Joden over in Damascus.
11. Jemen
Gisteren was er voor de vierde opeenvolgende dag geweld in de hoofdstad Sanaa tussen pro- en anti-overheids demonstranten. Zo'n 3000 mensen probeerden bij het presidentiële paleis te komen om daar het aftreden van president Ali Abdullah Saleh te eisen, die al 32 jaar aan de macht is. Naast armoede en werkloosheid worstelt de regering met een afscheidingsbeweging in het zuiden, rebellie in het noorden en een opnieuw sterker wordende al-Qaeda aanwezigheid.
Tussen juni 1949 en september 1950 werden 49.000 Joden -de overweldigende meerderheid van de Joodse gemeenschap in Jemen- tijdens Operatie Magisch Tapijt naar Israël overgebracht. Heden ten dage wonen er nog slechts enkele tientallen voornamelijk oudere Joden in Jemen.
Palestijnen
Ondanks het feit dat er nauwelijks protesten zijn geweest bood het kabinet van de Palestijnse premier Salam Fayyad afgelopen maandag zijn ontslag aan. Abbas, die al langere tijd onder vuur ligt omdat hij concessies aan Israël gedaan zou hebben, benoemde Fayyad onmiddellijk als het hoofd van een nieuwe regering en schreef voor uiterlijk september nieuwe verkiezingen uit. Hamas, dat de controle heeft over de Gazastrook, heeft al laten weten daar niet aan mee te zullen doen.
Het is Joden verboden te leven in Palestijns gebied. In december 2010 herhaalde Abbas nog eens zijn Judenreine standpunt dat 'als er een onafhankelijke Palestijnse staat met Jeruzalem als hoofdstad is, wij met de aanwezigheid van geen enkele Israëliër akkoord zullen gaan.'
Compensatie?
Terwijl de Arabieren en Palestijnen voortdurend hameren op compensatie voor de 'vluchtelingen' die in 1948 Israël verlieten (in afwachting van de vernietiging van Israël, die echter nooit kwam) vergeet de internationale gemeenschap dat er in die tijd zo'n 870.000 Joden in diverse Arabische landen woonden (2). In veel gevallen werden zij zowel politiek als fysiek vervolgd en werden hun bezittingen in beslag genomen. Zeker 600.000 Joden werden gedwongen naar Israël te vluchten (andere schattingen: 800.000). Voor hen wordt echter geen enkele compensatie geëist, omdat zij wél een nieuw bestaan opbouwden, in tegenstelling tot de Palestijnse 'vluchtelingen' die door de Arabische landen gedwongen werden in -dankzij Amerikaanse en Europese miljarden inmiddels veelal luxueuze- kampen te leven.
Xander