Door Axel Arnbak

‘Wie zijn de anonieme bronnen van die kritische journalist?’, ‘was u op kerstavond van 17:01:12 tot 17:26:01 bij uw psycholoog?’ De bewaarplicht slaat het antwoord op dit soort vragen op in de databanken van uw telefonie- en internetprovider. Een Deense studie toont nu de gigantische impact van deze controlemaatregel: per dag wordt circa 225 keer bijgehouden met wie je contact hebt, hoe lang en waar je bent.

De studie is gedaan door CEPOS, een onafhankelijke en alom gerespecteerde Deense denktank. De Deense overheid telt 450 miljard aan de bewaarplicht gerelateerde registraties per jaar. De studie rekent voor dat iedere Deen jaarlijks 82.000 keer wordt gemonitord. Circa 225 keer per dag. Door steeds intensiever gebruik van ICT, zal dit getal bovendien snel stijgen. Verder concludeert de studie dat de bewaarplicht een ‘fiasco’ is, vanwege de immense inperking van onze digitale vrijheid, de ineffectiviteit van de maatregel en de hoge kosten voor de samenleving.

Het verplicht monitoren van alle bel-, sms- en e-mailverkeer vormt een grove privacyschending en schaadt het vertrouwen in ICT. De opslag gebeurt op last van de overheid, of je wilt of niet, zodat er een extreem gedetailleerd beeld ontstaat van wat je doet, wat je denkt en wat je voelt. Denk maar aan het bezoek aan de psycholoog of het telefoontje met de journalist. Sterker nog: weet jij nog precies waar je op 17 januari 2010 om 10:41:28 was en wie je toen belde? De overheid kan dit eenvoudig te weten komen, omdat de bewaarplicht gepaard met extreem lage voorwaarden voor opvraging van de gegevens. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) heeft in de zaak S. and Marper v. The United Kingdom (PDF) dan ook geoordeeld over de gevolgen van data-opslag (‘retention’) voor privacy:

§121: “The Court [...] reiterates that the mere retention and storing of personal data by public authorities, however obtained, are to be regarded as having direct impact on the private-life interest of an individual concerned, irrespective of whether subsequent use is made of the data.”

Omdat de bewaarplicht hier een jaar geleden van kracht werd, is het Nederlandse aantal registraties per persoon door de bewaarplicht onbekend. We weten ook niet hoe vaak de Unit Landelijke Interceptie (ULI) van de opsporingsdiensten deze gegevens opvraagt bij uw telecomaanbieder. In de rest van Europa weten burgers overigens wél hoe vaak die gegevens opgevraagd worden, omdat hun overheden deze cijfers wél openbaren. En in Brussel horen we ondertussen van meerdere bronnen dat Nederland dit aantal opvragingen als eerste (!) EU-lidstaat aan de Europese Commissie heeft doorgestuurd voor de huidige evaluatie van de EU-richtlijn. Onze overheid vertelt het blijkbaar liever aan Brussel dan aan ons. Dat voorspelt weinig goeds.

Bits of Freedom blijft zich sterk maken om deze belangrijke informatie boven tafel, en de bewaarplicht van tafel te krijgen. Hanteer tot die tijd alvast de vuistregel: één registratie per 6 minuten.