De Amerikaanse vorser Robert Lanza komt de laatste jaren met een nieuwe theorie over onze aanwezigheid op Aarde op de proppen: het Biocentrisme. Waarom is de mens de enige van zijn soort die het doorheen de evolutie gehaald heeft? "Als we aannemen dat de Big Bang niet het begin van de fysieke ketting van causaliteit is, maar het einde ervan, kunnen we een en ander verklaren", zegt Lanza op de site van de Huffington Post. Het komt erop neer dat ons bewustzijn een heel belangrijke rol heeft gespeeld in het ontstaan van het universum. Het universum is het product van leven en bewustzijn.

Waarom leven wij op onze planeet Aarde, net op het goede moment in de evolutie van het universum, bij de juiste temperaturen: niet te warm, niet te koud? Dat vraagt ook professor Robert Lanza zich af. Lanza zoekt een verklaring voor dat ongelooflijke toeval in een nieuwe filosofische wetenschapstheorie, die hij het Biocentrisme noemt. Want de klassieke Big Bang-theorie doet ons wel, volgens Lanza, het verleden begrijpen maar kan de drijvende kracht niet vatten.

Bewustzijn
Voor kosmologen was het universum recent nog een levenloze verzameling van elementaire deeltjes die tegen elkaar botsten, beweert Lanza. Iets als een uurwerk dat zichzelf opwindt en zich ook weer afwindt op een half voorspelbare manier. "Maar zij houden geen rekening met een bepalende component van de kosmos, omdat ze niet weten wat er mee aan te vangen. Deze component is het bewustzijn, en dat is geen kleintje. Het is een mysterie, waarvan we gemakshalve denken dat het uit molecules is ontstaan.

Extreem veel chance
Volgens de traditionele ontstaanstheorieën heeft de mens sinds de Big Bang enorm veel geluk gehad. Was de Big Bang 1 miljoenste krachtiger geweest, dan waren we er niet geweest. Als de zwaartekracht een haartje lager was geweest, dan zouden er geen sterren zijn, en dus ook geen zon. En zo zijn er meer dan 200 fysieke parameters, waarvan de kleinste wijziging zou betekenen dat wij nooit zouden bestaan. Bovendien stierven al onze voorgangers uit, zelfs de Neanderthaler. Alleen de mens is overeind gebleven, argumenteert Lanza.

En het geluk blijft aan onze zijde staan: een asteroïde zou bijvoorbeeld kunnen inslaan op Aarde en de mens uiteindelijk doen uitsterven. "Al 13,7 miljard jaar hebben wij chronische chance. Zowat alles zit ons mee", stelt Lanza. Toeval? Of niet? "Als we de Big Bang als het einde van de ketting beschouwen en niet als het begin, valt alles in zijn plooi", aldus Lanza. Het Biocentrisme: niet het universum creëert het leven, maar het leven creëert het universum. Tijd en rumte zijn niet objectief maar subjectief.

"Theorie over alles"
Het biocentrisme wil een "theorie over alles" zijn en stelt dat wij, de waarnemers, zelf ruimte en tijd creëren. En dat is de reden waarom wij hier zijn, aldus Lanza in zijn boek 'Biocentrism', dat hij samen met de astronoom Bob Berman schreef. "Bekijk alles rondom je op dit eigenste ogenblik. Taal en gewoonte beweren dat dat allemaal buiten onszelf ligt in de uitwendige wereld. Toch zie je niets dat je brein omhult. Je ogen zijn niet zomaar een toegang tot de wereld. Al wat je ervaart, inclusief je lichaam, maakt deel uit van een actief proces dat zich afspeelt in je geest. Ruimte en tijd zijn gewoon de instrumenten van de geest om alles te laten kloppen."

Stephen Hawking
Lanza haalt ook Stephen Hawking en Leonard Mlodinow aan, die recent nog opmerkten: "Je kan de waarnemer - wij - niet loskoppelen van onze waarnemingen van de wereld... In de klassieke fysica wordt aangenomen dat het verleden uit een duidelijk afgebakende reeks gebeurtenissen bestaat, maar de quantummechanica beschouwt het verleden, net als de toekomst, als niet-welomlijnd en ziet die enkel als een spectrum van mogelijkheden."

Evolutieleer herbekeken
Als wij als waarnemer die mogelijkheden (het verleden en de toekomst) doen instorten, wat blijft er dan over van de evolutietheorie, zoals we die op school geleerd hebben? Hoe kan er een verleden bestaan, zolang we het heden niet hebben bepaald? Het verleden begint bij de waarnemer - wij - en niet omgekeerd, zoals ons onderwezen werd, beweert Lanza. Voor hem maakt de bewuste boom die omvalt in een bos waar geen waarnemer aanwezig is om het geluid van de vallende boom te horen, géén geluid.

De waarnemer is de eerste oorzaak, de vitale kracht die niet alleen het heden doet instorten maar ook de cascade van spatiotemporele gebeurtenissen uit het verleden, die we de evolutie noemen, besluit Lanza. (jv)