Vijf jaar lang moet de Nederlandse bevolking gissen naar de redenen waarom Nederland in 2003 besloot de oorlog tegen Irak te steunen. De Tweede Kamer heeft in totaal 14 debatten gevoerd over ‘Irak’, waarin werd verzocht om een parlementair onderzoek over het waarom van onze steun aan de Amerikanen. Zonder resultaat. Nu stelt ook de Eerste Kamer vragen over de besluitvorming rond de oorlog in Irak. 102 om precies te zijn. In een brief van 27 juni aan de Eerste Kamer heeft Balkenende laten weten, dat het nog zeker tot Kerst duurt voordat hij met antwoorden komt.  

NB: dit artikel heb ik in augustus geschreven. Het is echter nog niet gepubliceerd omdat ik graag meer tijd aan dit artikel wilde besteden. Aangezien het nu actueel is (zie Nieuws) heb ik het toch geplaatst.

Zo vermeldt de website van www.openheidoverirak.nu, een burgerinitiatief dat zich inzet voor het openbaar maken van de feiten die tot de Nederlandse steun aan de oorlog in Irak hebben geleid. Wil je dit initiatief steunen? Kijk dan hier wat je kunt doen.  

Onderzoek naar oorlog

‘Vanzelfsprekend doet de regering haar uiterste best de vragen op een zo kort mogelijke termijn te beantwoorden.’ Zo luidt een passage uit de brief van de minister-president. Even een terugblik. In februari 2008 werd in de Tweede Kamer voor de elfde keer in vijf jaar tijd een motie ingediend (door o.a. SP en D66). Daarin werd verzocht om een onderzoek naar de oorlog in Irak. Voor de elfde keer werd de motie afgewezen. PvdA heeft zich de eerste acht moties voorstander getoond van een parlementair onderzoek, maar bij de kabinetsformatie heeft de partij de eis naar een onderzoek in Irak moeten laten vallen. De Tweede Kamerfractie van de PvdA heeft zich daarbij neergelegd.  

‘Vanzelfsprekend doet de regering haar uiterste best de vragen op een zo kort mogelijke termijn te beantwoorden.’

‘Nederland is de oorlog ingerommeld’

Jaap de Hoop Scheffer

Er zijn zoveel waaromvragen. ‘Er liggen massavernietigingswapens in Irak,’ zei Jaap de Hoop Scheffer destijds, toen minister van Buitenlandse Zaken. Maar inmiddels is bekend dat dit niet op feiten berust. Op een of andere manier is Nederland de oorlog ‘ingerommeld’, zoals de cliché-uitspraak van SP luidt. De uitspraak van De Hoop Scheffer in 2003, heeft zijn carrière overigens geen schade toegebracht. Het jaar daarop mocht hij zich Secretaris-Generaal van ‘verenigd leger’ de NAVO noemen. Sindsdien houdt hij zich ondermeer bezig met de NAVO-missie in Afghanistan. Daar heeft Al-Qaeda haar machtsbasis. Ook zo’n oorlog, waarover de twijfel rijst. Beide oorlogen hebben de VS nu circa 800 miljard dollar gekost om nog maar te zwijgen over het aantal doden.  

De oorlog van $ 3 biljoen

Daar blijft het niet bij. Volgens Joseph Stiglitz (65), Nobelprijswinnaar en oud-economisch adviseur van president Bill Clinton, spendeert Amerika per maand 12 miljard dollar aan de oorlog. En tot 2017 gaat de oorlog Amerika 3000 miljard dollar kosten, zo schrijft hij in zijn boek: De oorlog van $ 3 biljoen. “Dat bedrag steekt schril af bij de officiële schatting van 50 tot 60 miljard die het Witte Huis voor de oorlog maakte,” zegt Allard de Rooi, oprichter van ‘Openheid over Irak’. “Een economisch adviseur van president Bush - die destijds voorzichtig tegenwierp dat de kosten wel eens tot 100 of 200 miljard zouden kunnen oplopen - werd door minister van Defensie Rumsfeld in de hoek gezet en verloor kort daarop zijn baan.” 

Openheid over Irak

De druk vanuit de Nederlandse bevolking blijft groot. ‘Openheid over Irak’ eist dat de regering verantwoording aflegt voor de ‘politieke steun’ aan de oorlog tegen Irak. In 2007 zijn zij - samen met SP, GroenLinks en de coalitie Stop de Oorlog - 100 dagen lang de straat op gegaan om hun steun te vragen voor een petitie. Daarin werd de Eerste Kamer met klem verzocht een parlementaire enquête in te stellen. In drie maanden tijd hebben 137.000 van hen hun handtekening gezet. De Rooi: “Overigens is ons standpunt dat Nederland de oorlog wel degelijk militair heeft gesteund. Althans in elk geval de voorbereidingen daarop. Om een voorbeeld te noemen: eind oktober/begin november 2002 zouden Nederlandse piloten vanuit Kirgizië verkenningsvluchten boven Irak hebben uitgevoerd. Minister Kamp van Defensie zou daarover alleen de fractieleiders van CDA, VVD en PvdA vertrouwelijk hebben geïnformeerd.” 

De druk vanuit de Nederlandse bevolking blijft groot. ‘Openheid over Irak’ eist dat de regering verantwoording aflegt voor de ‘politieke steun’ aan de oorlog tegen Irak. In 2007 zijn zij - samen met SP, GroenLinks en de coalitie Stop de Oorlog - 100 dagen lang de straat op gegaan om hun steun te vragen voor een petitie.

Kofi Annan: Irak is een illegale oorlog

De regering houdt zich nog steeds stil. De rappers Lange Frans en Baas B. doorbraken de stilte dit voorjaar met hun single Kamervragen. Daarin stellen ze dat er een doofpotcultuur in de Nederlandse regering heerst. “PvdA-senator Klaas de Vries heeft zich eind april in een uitzending van EénVandaag uitgelegd waarom de Eerste Kamer het kabinet ruim 100 kritische vragen heeft gesteld,” aldus De Rooi. Het is natuurlijk opmerkelijk dat de regering wél naar de inlichtingendiensten van de VS en Groot-Brittannië luisterde, maar niet naar de eigen MIVD, die twijfelde aan de aanwezigheid van massavernietigingswapens in Irak. Maar ook is het vreemd dat de regering zich niets aantrok van het feit dat de secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN, Kofi Annan) de voorgenomen oorlog ‘illegaal’ en ‘tegen het VN-Handvest indruisend’ noemde.  

For your eyes only

In deze uitzending zegt De Vries: “Als dit in strijd is met het volkenrecht had Nederland dit niet moeten willen.” In de vragenlijst van de Eerste Kamer, zijn ook vragen gesteld over de for your eyes only -brief die Tony Blair in het najaar van 2002 aan Balkenende stuurde. Cruciale informatie met betrekking tot de latere Nederlandse steun aan de oorlog werd door de premier niet gedeeld met de verantwoordelijke ministers. Daarover maakte Balkenende afspraken met een buitenlandse premier (Blair). De Vries noemt dat in strijd met de functie en positie van de Nederlandse premier: “Dat moet rechtgezet worden. Het uitblijven van antwoorden op al deze vragen heeft het vertrouwen van de bevolking in de regering en de democratie aangetast,” benadrukt hij.  

De Rooi: “Tweederde van de vragen die de Eerste Kamer heeft gesteld, zijn trouwens afkomstig van de PvdA. Dat mag opmerkelijk heten gezien de ‘draai’ van vice-premier Wouter Bos (PvdA) en de Tweede Kamer-fractie.” Het kabinet heeft de 102 vragen over de besluitvorming rond de oorlog in Irak in mei doorgestuurd naar het kabinet. Eind juni heeft Balkenende in een brief laten weten dat hier ‘meerdere maanden’ mee gemoeid zijn. Omdat ‘de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht zal worden genomen’. Op de website van openheidoverirak.nu wordt terecht opgemerkt: ‘Je vraag je af hoe dat begin 2003 aan het Binnenhof is gegaan. Toen stond de demissionaire (…) ploeg van Balkenende heel wat minder tijd ter beschikking.’  

Een zich herhalend patroon

Hoe staat het nu met de tijd? Recent heeft president George Bush bekend gemaakt 254 miljoen euro vrij te willen maken voor ondermeer het verzamelen van informatie over het nucleaire programma van Iran. Op de een of andere manier voelt dit aan als een déja-vu. De president van Iran - Mahmoud Ahmadinejad - wordt net als Saddam Hussein destijds - afgeschilderd als een ‘andere Hitler’. Natuurlijk: Hussein was geen lieverdje. Maar net als van de vernietigingswapens in Irak, wordt nu gezegd dat de nucleaire programma’s van Iran een dreiging zijn voor het Westen. Van Irak werd gezegd dat ze banden hadden met Al-Qaeda, en nu wordt gezegd van Iran dat ze wapens leveren aan terroristen in Irak. Zal onze Nederlandse regering aan haar water voelen dat het veel weg heeft van een zich herhalend patroon? 

Wat zouden de beweegredenen van de Amerikanen kunnen zijn? Critici beweren dat de Irakoorlog bedoeld was om Amerika toegang te geven tot Iraakse olie. Die reden is zo gek nog niet. Het eerste wat Amerika deed toen ze Irak binnenviel was het terugdraaien van Husseins eis in 2000 om olie in euro’s te betalen. Zijn reden: ‘De dollar is de munt van de vijand en van de vijand hoeft Irak niets, ook geen dollars.’ Op 1 juli kopte het NRC Handelsblad nog ‘VS spelen rol in olie-deals Irak’. Adviseurs zouden onder leiding van Buitenlandse Zaken een belangrijke rol hebben gespeeld bij het opstellen van de oliecontracten tussen de Iraakse regering en grote Westerse oliebedrijven, zoals ExxonMobil, BP, Shell, Total en Chevron. NRC schrijft: ‘De olieconcessies zijn niet geveild, zoals normaal gebeurd, maar weggegeven.’ 

Wat zouden de beweegredenen van de Amerikanen kunnen zijn? Critici beweren dat de Irakoorlog bedoeld was om Amerika toegang te geven tot Iraakse olie. Die reden is zo gek nog niet.

Link met Nederland

De link met Nederland is vanuit dit perspectief snel gemaakt. Royal Dutch Shell (zo vermeldt Wikipedia) is een Nederlands-Britse multinational, die samen met het Britse BP, het Franse Total en de Amerikaanse olieconcerns ExxonMobil tot de grote vijf van de wereldwijde olie- en energiemaatschappijen behoort. Shell, zoals het bedrijf meestal genoemd wordt, is tevens de meest winstgevende onderneming van Nederland en was de op één na winstgevendste ter wereld in 2004 (na ExxonMobil). Met een omzet van $355 miljard (2007) is Royal Dutch Shell het op één na grootste oliebedrijf ter wereld, waarvan de omzet verdeeld is over meer dan 140 landen.

Shell

Ook zo benieuwd naar de antwoorden van Balkenende? We kennen het (oude?) standpunt van de regering als het gaat over de kwestie Irak, volgens de premier: ‘heeft het geen zin om met de kennis van nu terug te kijken op de situatie van toen’. Hopelijk komt de regering eind dit jaar terug op deze uitspraak. Allard de Rooi blijft sceptisch. “Begin juli heeft de regering in drie dagen tijd (!) maar liefst 200 vragen van de Eerste Kamer over het EU-verdrag beantwoord. Dat verdrag moet er doorheen gejast worden namelijk. Maar de 102 vragen over ‘Irak’ nemen zeven maanden in beslag. Weet je wat zo gek is? Geen enkele krant heeft het zelfs maar opgemerkt. En dat noemen wij democratie. Doe jij het licht uit?”