door Nico Appelman

Het Ego is ons onware zelf; een verzameling van definities die we over ons zelf eigen gemaakt hebben. Zelfdefinities over wie we denken te zijn, wat we kunnen (vaardigheden), wat we hebben (lichaam, status, baan, bezittingen) en wat we moeten, willen of weten (kennis/mening/visie). Het is een masker waarmee we ons kenbaar maken aan de buitenwereld. Het Ego is niet iets wat we in werkelijkheid zijn. Je bent namelijk niet je Ego. Je kunt hooguit zeggen dat je een Ego hebt. Veel mensen zijn zich niet van deze illusie bewust. Zij leven nog steeds in de veronderstelling dat ze hun Ego zijn en handelen eveneens vanuit datzelfde Ego.

Dit brengt niet zelden het nodige lijden, in mindere of meerdere mate, met zich mee. En juist dit lijden in het leven willen veel mensen verminderen. Immers: mensen willen zich lekker in hun vel voelen en “gelukkig zijn”. Daarvoor is het noodzakelijk dat we de illusie doorzien en komen tot een transformatie van ons Ego. Deze transformatie is steeds het centrale en meest essentiële aspect van iedere spirituele ontwikkeling ongeacht welke spirituele leer of traditie je volgt. Hoe kunnen we ons Ego transformeren?

Kenmerk van het Ego
Voordat men kan over gaan tot transformatie van het Ego, is het van belang om de hoofdkenmerken van het Ego te kennen. Eén van de hoofdkenmerken van het Ego is: identificatie met iets en/of gehecht zijn aan iets of iemand. Mensen identificeren zich bijvoorbeeld heel makkelijk met hun gedachten, gevoelens en gedragingen en denken dat ze dát zijn. In feite kan je niet je gedachten, gevoelens of gedragingen zijn. Je hebt gedachten, gevoelens en gedragingen, maar je bent dat niet. De gehechtheid uit zich veelal in het vereenzelvigen met de eigen zelfdefinities, het gehecht zijn aan status, macht en bezittingen; eigenlijk alles wat je hebt aan spullen, kennis, vaardigheden, meningen en wat gekenmerkt wordt door “ik”, “mij” en/of “mijn”.

Een ander kenmerk van het Ego is dat het moeite heeft met het Hier en Nu. Het heeft moeite met het accepteren van het Huidige Moment zoals het zich aandient. Het niet-accepteren komt vervolgens tot uiting in verzet en juist dat verzet is Ego in actie. Verzet is dus iets wat het Ego in stand houdt. Het Ego zal vaak op zoek gaan naar iets anders, iets beters wat meer vervulling geeft en wat belooft je incomplete gevoel van wie je bent aan te vullen. Het Ego stapt dan (bijna) altijd in de valkuil om zijn geluksbron buiten zichzelf te zoeken, terwijl de zoeker het gezochte zelf is.

Het inzicht
Transformatie van het Ego begint met het bewust worden c.q. bewust zijn van het inzicht dat we niet ons Ego zijn, maar dat we een Ego hebben (of op zijn minst met de bereidheid om je daar open voor te stellen en daar naar te (gaan) kijken). Dit bewust zijn is van essentieel belang. Immers: je kan niet iets veranderen waar je je niet van bewust bent! Pas wanneer je je bewust bent van iets, kun je tot verandering komen. Het bewust zijn van het feit dat je een Ego hebt in plaats van dat je die zou zijn, vormt de start van het transformatieproces. Wanneer dit inzicht niet aanwezig is, zal/kan er ook geen transformatie van het Ego zijn, want dan reageer je nog steeds vanuit de identificatie met je Ego en de veronderstelling dat je je Ego bent. Wanneer je je bewust bent van het feit dat je een Ego hebt in plaats van dat je die zou zijn, kun je met je transformatie verder gaan.

Transformatie van het Ego
De eerste stap die hierin belangrijk is, is het observeren van het Ego op een liefdevolle en oordeelsvrije manier. Immers: dat is de natuurlijke staat van het ware Zelf. En dan niet alleen het observeren van het eigen Ego, maar ook het observeren van het Ego bij de ander. Observeren heeft namelijk verschillende voordelen. Als eerste verzorgt het je van een enkele reis naar het Hier en Nu; iets waar het Ego vaak moeite mee heeft. Juist in het Hier en Nu gebeurt het. D’r is geen tijd belangrijker dan het Nu; geen plaats belangrijker dan het Hier. Met het observeren maak je direct contact met het Hier en Nu. Door te observeren bekrachtig je het bewust zijn van iets; in dit geval het je bewust zijn van je Ego. Bovendien kom je erachter dat je inderdaad een Ego hébt in plaats van dat je die bent. Het “zien” dat je een Ego hebt, geeft direct een bevestiging van het eerder genoemde inzicht. Door te observeren word je je bewust van de aanwezigheid van je Ego. Je kunt door observeren je niet alleen bewust worden c.q. bewust zijn van je Ego, maar deze eveneens als zodanig herkennen bij zowel je zelf als bij anderen.

Het herkennen van het Ego bij de ander kan er voor zorgen dat je niet in de verleiding komt om vanuit je eigen Ego op het Ego van de ander te reageren. Een ander voordeel van observeren is dat je daarmee afstand neemt tot hetgeen je observeert. Op het moment dat je je Ego observeert, neem je al meteen afstand van je Ego en kun je er vanaf een afstandje naar kijken. Door het observeren/waarnemen van het Ego, is de identificatie ook niet meer totaal en kan er onthechting plaatsvinden; onthechting van datgene wat je in werkelijkheid niet bent. Je kan je alleen van iets onthechten van iets wat je hebt, niet van wat je ten diepste bent. Door het opgeven van je identificaties met het Ego en het onthechten daarvan kom je meteen in verbinding met wat je in Werkelijkheid wel bent; je ware Zelf. Dit alerte zien en bewust zijn van je Ego op het moment dat het er is zonder je ermee te identificeren zou je letterlijk en figuurlijk Verlichting kunnen noemen.

Waarnemen/observeren
Je kunt dus het Ego waarnemen. Het Ego is daarmee iets wat je waarneemt: het is het waargenomene. En hier ligt een belangrijk volgend inzicht: het waargenomene kan natuurlijk nooit datgene zijn wat je in Werkelijkheid bent. Immers je kan in werkelijkheid niet iets zijn wat je waarneemt. Je kan het waargenomene niet zijn. Dat wat je in Werkelijkheid bent, je ware Zelf, is datgene wat het waarnemen mogelijk maakt! Het is puur Bewustzijn, de Waarnemer die het Ego en diens eigenschappen waarneemt als iets wat vanzelf verschijnt en weer verdwijnt.

Je kunt eigenlijk alles van het Ego observeren (zoals het lichaam, zijn gedachten, zijn emoties en gedragingen) en vervolgens tot de conclusie komen dat je niet het lichaam, niet de gedachten, noch de gevoelens noch de gedragingen bent. Belangrijk in het transformatieproces is dan ook om te leren je niet meer te identificeren met het Ego, met iets wat je niet bent. Dat hoeft dan niet meer. Je niet identificeren met je lichaam, je gedachten, gevoelens of gedragingen, maar dit Ego slechts waarnemen, slechts observeren als iets wat verschijnt en ook weer verdwijnt, is de kern binnen het transformatieproces.

Het volgende wat je zou kunnen observeren, zijn de mechanismen van het Ego. Welke mechanismen zijn er werkzaam via jouw Ego? Kun je die herkennen en vervolgens transformeren? Observeer deze. Op welke manieren speelt het niet-accepteren in je leven? Wat vind je moeilijk om te accepteren? Hoe uit dit niet-accepteren zich in verzet? Waaruit bestaat JOUW verzet? In hoeverre zorgt jouw verzet voor persoonlijk leed of lijden? Observeer je eigen verzet en transformeer dit verzet. Het Ego is verzet. En verzet zal nooit een einde kunnen maken aan verzet. Maar verzet kan worden gezien, en in dat zien ligt vrijheid. Geef het verzet op.

Kijk in hoeverre je tot acceptatie kan komen van hetgeen je moeilijk vindt om te accepteren. Acceptatie is de essentie van wat je al bent: het stille Bewustzijn dat onpartijdig en zonder oordeel ruimte geeft aan alles wat er in opkomt. Zelfs het (verzet van het) Ego is welkom. Het gaat om “ja” zeggen tegen het Huidige Moment, tegen het Nu en je Zelf. Het draait om aanvaarding van het Nu en wat er zich op dat moment aandient zonder je te verzetten. Het heeft met overgave te maken door op een wakkere wijze af te zien van (het moeten) handelen of ingrijpen en je van dit alles bewust te zijn. Bewust zijn is de Kracht die verborgen ligt in het Hier en Nu. Het Ego begrijpt niet dat de enige gelegenheid om vrede te hebben Nu is.

Eigenlijk wil het Ego ook niet dat je dit ontdekt. Vrede betekent vaak het einde van het Ego. Maar alleen tegenwoordigheid, bewust ZIJN in het Nu, kan je van het Ego bevrijden. Dat ligt niet in de toekomst en evenmin in het verleden. Het is namelijk niet altijd nodig om steeds maar te handelen en in te grijpen. We kunnen er voor kiezen om dat eens vaker niet te doen. We hoeven niet altijd de strijd aan te gaan, ons te verzetten of ons gelijk te halen. Dat is voor ons ware Zelf niet van belang. We kunnen leren ons van ons Ego te onthechten door slechts bewust en waarnemend te zijn in het Hier en Nu. Dan is er geen behoefte om vanuit je Ego te reageren op het Ego van de ander. Dan hoef je je ook niet van slag te laten brengen door al je gedachten of gevoelens, maar dan kan je vanuit je ware Zelf reageren. Je ware Zelf die vervuld is van Liefde, Bewustzijn, Verbondenheid, Vrede, Eenheid en Balans.

Slot
Het moge duidelijk zijn dat het aantal mensen dat Egovrij is, zeldzaam is. Transformatie van het Ego kan dan ook best iets lastigs zijn, omdat het Ego in verzet kan/zal komen. Het Ego is bang om verloren te gaan en vecht voor zelfbehoud. Echter je kan niet iets verliezen wat je niet bent, hooguit de illusies die je had. Het Ego op zich is niet perse iets verkeerds, want dan zouden we daar een oordeel over geven. Maar het Ego en het lijden wat er uit voortkomt, kan wel iets zijn wat ons in de weg kan staan om geluk te ervaren. Het Ego heeft spiritueel gezien hierin een duidelijke functie. Immers: het is niet altijd de bedoeling geweest dat het leuk zou zijn om als een Ego door het leven te gaan. Het is soms juist bedoeld om teleurstellend, pijnlijk en frustrerend te zijn, zodat we gemotiveerd raken om (uit)eindelijk de identificatie ermee op te geven en de waarheid over wie we Werkelijk zijn te ontdekken.