Op het 41ste wereldbijencongres  in Montpellier, bogen ca. 500 onderzoekers en 10000 bijenhouders zich over alles wat met bijen te maken heeft. Voor het eerst bereikten de experts overeenstemming dat de toenemende bijensterfte multifactorieel is. Langdurige blootstelling aan residuen van nieuwe pesticiden, 1000x giftiger dan de oude, verzwakken de bijenvolken waarna ziekteverwekkers en schimmels het werk afmaken, concluderen de wetenschappers.

Bijenvolksterfte is het gevolg van een samenspel van factoren die elkaar versterken is nu de wetenschappelijke consensus. Het gaat om het sterk toegenomen gebruik van neonicotine insecticiden, de opmars van de parasiet Varroa, de schimmelinfectie Nosema Ceranae, monoculturen (te eenzijdig stuifmeelaanbod), imkerpraktijken, imkervergrijzing, de wereldmarkt van bijenkoninginnen (waardoor genen van bijen die niet aan lokale omstandigheden zijn aangepast worden geïntroduceerd), watergebrek door klimaatverandering, virussen en schimmels. In de Verenigde Staten is de bijenvolksterfte opgelopen tot 30%, bijna 4x hoger dan de natuurlijke volksterfte. Canada heeft eveneens bijna een derde van zijn bijenvolken verloren. In Europese landen variëren de cijfers tussen 10% en 30%.

Tijdens rondetafelgesprekken over de rol van pesticiden presenteerden een tiental vooraanstaande wetenschappers hun bevindingen. Voorzitter Dr. Jean-Marc Bonmatin van de Universiteit van Orléans vatte de conclusies samen:

1 Pesticiden zijn een belangrijke oorzaak van bijensterfte. Vooral in intensieve landbouwgebieden vormt langdurige blootstelling aan neonicotinoiden een duidelijke verklaring voor de verhoogde bijensterfte daar.

2 De huidige risicobeoordeling voor de toelating van bestrijdingsmiddelen biedt onvoldoende bescherming aan bijen omdat de effecten van langdurige blootstelling en de effecten op het gedrag en de navigatie niet worden beoordeeld. Aangetoond is dat verschillende bestrijdingsmiddelen elkaars werking kunnen versterken en dat bij langdurige blootstelling de bijen vatbaarder worden voor ziekten. Bij de huidige toelatingsprocedure wordt met die twee aspecten geen rekening gehouden.

3 De praktijkkennis van imkers en de dagelijkse waarnemingen van imkers over het gedrag van hun volken zouden beter benut moeten worden in het onderzoek en bij de risicobeoordeling. Ook zouden imkers een grotere rol moeten krijgen bij de monitoring.

4 Tevens concludeerden de wetenschappers dat er gebrek is aan transparantie in de werkwijze van de internationale instituties die verantwoordelijk zijn voor de risicobeoordeling van pesticiden, zoals de ICPBR (International Commission for Plant-Bee Relationships) en EPPO (European Plant Protection Organisation).  Kwaliteitscontrole van het werk van deze instanties door onafhankelijke wetenschappers en ook door bijenhouders is dringend gewenst.

Nieuwe generatie insecticiden veel giftiger:

Van de nieuwste generatie insecticiden - de zogenaamde neonicotinoide insecticiden - is weliswaar 100x minder werkzame stof nodig waardoor het pesticide gebruik per hectare lijkt af te nemen, maar deze middelen zijn ca. 1000x giftiger voor insecten. Hoewel deze stoffen minder giftig zijn voor mensen, is de schade aan nuttige insecten toegenomen, concludeerden de wetenschappers in Montpellier.

Naar aanleiding van de bevindingen van wetenschappers heeft de Franse imkerbond UNAF opnieuw een onmiddellijk verbod geëist op insecticiden met de werkzame stoffen imidacloprid, thiamethoxam en fipronil.

Petitie Stop de Bijensterfte in Nederland

De maatregelen tegen bijensterfte waar Apimondia 2009 om vraagt zijn in lijn met de internetpetitie Stop de Bijensterfte die eerder dit jaar in Nederland is gestart door de Utrechtse wetenschapper Jeroen van der Sluijs, Imker Peter Slootweg en Natuurbeheerder Jaap Molenaar. De petitie vraagt om strenger toelatingstests voor bestrijdingsmiddelen en het aan banden leggen van het gebruik van neonicotinoiden. Eerder deze maand gaven de waterschappen en waterbeheerders nieuwe metingen vrij van het meest gebruikte neonicotinoide insecticide, imidacloprid, in het Nederlandse oppervlaktewater. Daarbij zijn opnieuw tal van extreme normoverschrijdingen vastgesteld in met name de Randstad, tot 4000x boven het maximaal toelaatbaar risiconiveau. Zulke concentraties zijn zeer schadelijk, niet alleen voor bijen maar voor vrijwel alle insecten. De concentraties lopen zo hoog op omdat de stof vrijwel niet afbreekt in water.

Deze petitie is door al ruim 28000 imkers, wetenschappers en bezorgde burgers ondertekend, en heeft de steun van 16 Nederlandse milieu- en natuurorganisaties. De petitie Stop de Bijensterfte is te vinden op: http://stopbijensterfte.petities.nl.
De petitie wordt dit najaar aan de vaste Kamercommissie van LNV aangeboden.

Meer informatie: http://www.bijensterfte.nl