Gesprek met prof. dr. Wim C. Sinke
Irma: U ontkrachtte tijdens de conferentie van 22 april een aantal mythen en toch merk ik dat het gros van de mensen nog steeds in deze mythen gelooft. In zijn boek Energie Revolutie 2007 (redelijk recent dus) beweert Jos Wassink bijvoorbeeld dat een land als Nederland toch niet zonnig genoeg is.
Kunt u nogmaals duidelijk maken dat ook in Nederland zonne-energie een goed alternatief is voor onze conventionele brandstoffen. In het artikel noemde ik al de 1000_kWh/m2 maar wilt u het nog een keer verduidelijken?
Prof Wim Sinke: Zonne-energie is de best verdeelde energiebron ter wereld. Alle landen hebben zonne-energie. Natuurlijk heeft Noord Afrika meer zon dan wij, maar ook wij kunnen voldoende met zonne-energie. Het kan een stevige bijdrage leveren. Het is een feit dat zonne-energie ook in Nederland hele goede mogelijkheden heeft.
Irma: Nog een idee dat leeft bij de mensen. Gisteren belde ik met iemand die vond dat mijn enthousiasme over zonnepanelen wat overdreven was. Hij beweerde dat het maken van een zonnecel zoveel energie kost dat dezelfde energie pas in vijfendertig jaar tijd door die zonnecel terug geleverd zou worden.
Prof. Sinke: Ook dit is een hardnekkige mythe die berust op verouderde informatie. Na drie jaar tijd heeft een compleet zonnestroomsysteem in Nederland net zoveel energie geleverd als het heeft gekost om het te maken en te installeren en die tijd wordt bovendien nog snel korter. Het beeld is veel positiever dan veel mensen denken. De techniek wordt steeds beter. Het is al stukken verbeterd en deze verbetering zet nog verder door.
Irma: Tim van der Hagen (hoogleraar reactorfysica TU Delft) wordt in het boek Energie Revolutie geciteerd:
“Eigenlijk wonen we in de verkeerde huizen, we werken in de verkeerde fabrieken en we rijden in de verkeerde auto’s. Dat schakel je niet in één keer om. Dat kost decennia”.
Ik geloof best dat dit niet zo gemakkelijk om te schakelen is, maar zouden we niet al een heel eind in de goede richting bezig zijn indien er in Nederland heel veel zonnepanelen op daken zouden worden geïnstalleerd? Tijdens de terugreis van Rotterdam naar Giethoorn heb ik tot mijn schrik geconstateerd dat ik gewoon nergens zonnepanelen zag.
Prof. Sinke: Het is belangrijk om zonne-energie geleidelijk, maar wel heel ambitieus te doen groeien. Te abrupte groei zou niet goed zijn en groeistuipen opleveren. Je leert niet meer van wat je hebt gedaan en de kosten zouden onnodig hoog oplopen. Bovendien zet je het maatschappelijk draagvlak op het spel. Zo’n beheerste groei is al moeilijk genoeg, trouwens. Ieder jaar moeten er meer mensen voor zonne-energie kiezen en dat gebeurt alleen als de stimuleringsregeling eenvoudig toegankelijk is en de techniek aantrekkelijk. Als Zonne-energie over een aantal jaren op eigen benen kan staan (geen stimulering meer nodig heeft) moet de sector goed georganiseerd zijn en absolute kwaliteit leveren.
Irma: Ik wilde u vragen wat uw meest optimistische berekening voor Nederland zou zijn. Indien we zoveel mogelijk zonne-energie zouden gaan benutten, welk deel van onze energie behoefte zou hierdoor kunnen worden gedekt? Tijdens uw lezing beweerde u dat halverwege deze eeuw mondiaal een kwart van onze energieverbruik uit zonne-energie zou kunnen bestaan. Zou dit ook voor Nederland kunnen gelden?
Prof. Sinke: Inderdaad is het mogelijk dat halverwege deze eeuw een kwart van onze mondiale energiebehoefte gedekt wordt door zonne-energie. Het is niet noodzakelijk dat Nederland voor zichzelf voor 25 % moet zorgen. Zonne-energie kan ook elders opgewekt en vervoerd worden. Nederland moet geen energie-eiland te worden. Toch moet Nederland naar mijn mening zijn eigen mogelijkheden volledig benutten. De wereld kan zich niet permitteren om iets te laten liggen; het is alle hens aan dek.
Deze cijfers (een kwart van de totale energiebehoefte) hebben trouwens rekening gehouden met de verwachte groei van het energieverbruik. Het gaat dus om een kwart van het energieverbruik dat tegen die tijd (midden deze eeuw) alweer verdubbeld is.
Irma: Kernenergie: Veel mensen denken dat kernenergie een duurzame vorm van energie is. Uranium raakt echter ook op en sneller dan gedacht. De 441 kerncentrales die er nu zijn zouden er volgens Jos Wassink 20 jaren over doen. Nadeel is natuurlijk het gevaarlijke radioactieve afval. Wat is uw persoonlijke mening over kernenergie? Zou het geschikt zijn om de overstap van fossiele brandstoffen naar duurzame vormen van energieverbruik meer soepel te doen verlopen of is het een doodlopende weg en is het beter dat tijd en energie direct gericht worden op de echte duurzame en veilige energieën?
Prof. Sinke: De meningen zijn verdeeld over de voorraden uranium. Tim van den Hagen is ervan overtuigd dat er grotere voorraden zijn. Als je bereid bent meer te betalen voor het uranium kun je ook meer winnen. De kosten van uranium vormen een bescheiden deel van de kosten van stroom uit kernenergie.
Vaak denken mensen dat ik omdat ik een enthousiast pleitbezorger voor zonne-energie ben, daarom automatisch tegen kernenergie zou zijn. Dat ben ik niet. Het mondiale probleem van klimaatverandering is gigantisch en bedreigt misschien zelfs ons voortbestaan.In vergelijking daarmee is het probleem van het veilig opbergen van radioactief afval verwaarloosbaar. De inzichten over de ernst van de klimaatverandering veranderen continu, maar altijd in de richting van “het is nog erger dan we al dachten”. Misschien moeten we niet slechts de uitstoot van CO2 verminderen, maar zelfs CO2 gaan terugnemen. Negatieve uitstoot, ga daar maar eens aanstaan. In dat licht is kernenergie voor mij persoonlijk een optie.Wel mag kernenergie de ontwikkeling van duurzame energie op geen enkele manier in de weg staan. Het is niet óf óf, maar én én. Kernenergie is een hulpmiddel, een extra bij de noodzakelijke transitie naar een werkelijk duurzame energiehuishouding. Waar ik me ook tegen verzet is het beeld dat kernenergie misschien geen ideale, maar wel snelle manier zou zijn en zonne-energie een mooie, maar langzame. Ik denk dat zonne-energie er veel sneller kan komen dan velen denken.
Irma: Freeman Dyson: zijn idee om in de toekomst zwarte genetische gemanipuleerde planten te kweken die veel meer zonne-energie benutten dan hun groene soortgenoten klinkt als science fiction. Deze planten kunnen dan efficiënter zijn dan groene planten voor het gebruik als biomassa. Wat is uw mening over dit idee?
Prof. Sinke: Het rendement van de winning van bruikbare brandstof uit planten is meestal lager dan 1%. Veel wetenschappers (ook in Nederland)zoeken naar manieren om dat rendement te verhogen. Misschien kun je dat vergelijken met het idee van Freeman Dyson.
Dit is “sleutelen aan de natuur”, met alle voor- en nadelen daarvan. De natuur heeft het benutten van zonne-energie uiteraard heel goed onder de knie en de mens kan daar nuttig gebruik van maken en op voortbouwen. De natuur kan echter ook als inspiratiebron dienen voor het maken van kunstmatige systemen die hetzelfde doen. Dit staat nog volledig in de kinderschoenen. Het voordeel van kunstmatige, en dus “dode” systemen is dat er minder risico’s zijn.We begrijpen nog maar weinig van het complexe systeem dat aarde heet. Kunstmatige systemen hebben mijn persoonlijke voorkeur, hoewel ik geen blokkades zou willen opwerpen voor onderzoek aan verbeterde natuurlijke systemen (organismen). Het gaat echter nog een tijd duren voordat we een systeem hebben dat op hele grote schaal kan worden gebruikt.
Irma: Wat hebt u te melden aan de Nederlanders die zitten te wachten op de “grid parity”(opwekkosten zonnestroom gelijk aan consumentenkosten van grijze stroom)? Ik heb hier en daar wat vragen aan mensen gesteld en vaak willen ze wel zonnepanelen maar moeten ze verzekerd zijn dat het financieel uitkan.Tijdens de conferentie van 22 april werd uitgelegd dat de zonnepanelen- investering zich na een aantal jaren terugverdiend heeft, maar toch leeft nog steeds het idee dat zonne-energie duur zou zijn.
Prof. Sinke: Het duurt nog een paar jaar voordat we in Nederland “grid parity” bereiken, maar we hebben niet voor niets subsidies. Deze subsidies vangen de verschillen op en daarom is het onnodig om nog langer te blijven wachten om financiële redenen. Die zijn er dus niet. Je hoort tegenwoordig vaak over slow food, maar de term slow money bestaat eveneens en dit spreekt me best wel aan. Na vijftien jaar verdien je op de zonnepanelen en worden ze winstgevend. De levensduur van zonnepanelen is wel vijfentwintig jaar of nog langer. Het kan dus financieel wel degelijk uit.
Irma: Ik las onlangs dat onze minister van financiën redelijk wat geld toucheert uit de belasting op conventionele energieën en dat dit wel goed uitkomt gezien het economische klimaat momenteel. Zou dat een reden kunnen zijn dat Nederland zo tergend langzaam is wat betreft het overschakelen op duurzame vormen van energie? Het zou toch wel erg zijn indien dit waar zou zijn!
Prof. Sinke: Mensen beweren van alles, maar en ik denk dat dit er niets mee te maken heeft. In mijn ogen zijn aardgas en duurzame energie juist de beste vrienden. Laten we vooral blij zijn met het aardgas dat we hebben. Het combineert uitstekend met duurzame energie.
Irma: Een spaarlamp hier, een spaarlamp daar. Niet onnodig stoken in ruimten waar niemand is etc. Zelfs de magnetron liefst niet benutten, geen breedbeeld tv kopen, geen wasdroger aanschaffen etc . Dit lijkt lachwekkend als je ziet dat de auto’s, magnetrons, vaatwassers en dergelijke bij wijze van spreken niet aan te slepen zijn in economisch oprukkende mogendheden als China en India. Natuurlijk gun ik deze mensen al de luxe die wij al zo lang genieten, maar hebben die bezuinigingspogingen wel nut? Wat is uw persoonlijke boodschap voor de milieubewuste mens?
Prof. Sinke: Persoonlijk vind ik leefplezier heel belangrijk. Ik raad mensen aan om bewust te zijn zonder zich schuldig te voelen. Het is niet nodig om te krampachtig met energie om te gaan. Het is onnodig om ’s avonds in het donker te gaan zitten of het koud te hebben. Het is wel zinvol om bewuste keuzes te maken. Een moderne tv, prima, maar dan wel een energiezuinige. Een auto, let erop hoe schoon de auto rijdt en maak de goede keuzes. Het is ook belangrijk om goed na te denken op welke politieke partij je je stem uitbrengt. Schuldgevoelens of fatalisme (het heeft toch geen zin, de wereld redden we niet meer) zijn niet nodig en niet nuttig. Bewuste keuzes, je eigen steentje bijdragen, anders met energieverbruik omgaan, goed nadenken over op welke politieke partij je stemt, dat wil ik graag als persoonlijke boodschap geven. Maar de kwaliteit van het leven hoeft en mag er niet onder lijden. De energietransitie is er voor de mensen, niet omgekeerd.
Door Irma Ellens Maat.
Dit interview is verschenen in Spiegelbeeld juli 2009.
Lees ook: Zonne-energie, overal toepasbaar