Het gaat prima met de honingbij, melden internationale onderzoekers. Wereldwijd neemt het aantal bijenvolken toe, zeggen Marcelo Aizen van de Universidad National del Comahue in Argentinië en collega’s (Current Biology, 7 mei).

Een ander geluid dan we de afgelopen tijd gewend waren. Het kan bijna niemand ontgaan zijn. Met de Nederlandse honingbij gaat het niet goed. Berichten over het massaal uitsterven van bijenvolken in ons land duiken regelmatig op in landelijke dagbladen en op radio en tv. En dat terwijl we de bij nodig hebben. Ongeveer een derde van de fruit-, groente- en zaadgewassen is afhankelijk van bestuiving door insecten zoals bijen. In Nederland worden in de land- en tuinbouw vooral bijen en hommels ingezet.

Begin februari van dit jaar meldden onderzoekers van de Wageningen Universiteit dat de sterfte van bijenvolken bij Nederlandse imkers de afgelopen vijf jaar toegenomen is. Was dat eerst 10 – 15%. Nu is dat meer dan 20%. Ook op andere plekken in Europa en in de Verenigde Staten neemt de bijensterfte toe. Parasieten zoals de Varrao-mijt en andere ziekteverwekkers zouden de bij fataal worden. Utrechtse onderzoekers noemden onlangs het gebruik van nieuwe insectenbestrijdingsmiddelen als oorzaak.

En nu melden Aizen en collega’s een wereldwijde toename van honingbijen met 45% in de afgelopen vijf decennia. Daartoe analyseerden de biologen gegevens van de Food and Agriculture Organization over het aantal bijenkassen en honingproductie. Oorzaak van de toename blijkt een grotere vraag naar honing door de groeiende wereldbevolking.

Goed nieuws? “Jazeker”, zegt bijendeskundige Sjef van der Steen van de Wageningen Universiteit. “Blijft overeind dat we in Nederland, de rest van Europa en de VS nog steeds een bijenprobleem hebben. Dat is te wijten aan de intensieve landbouw. Dat brengt allerlei stressfactoren met zich mee. Zo zijn de koolzaadplantage die nu overal bloeien - monoculturen - prachtig. Veel voedsel voor de bij. Maar over twee weken zijn de koolzaadbloemen uitgebloeid en leeft de bij in een soort woestijn.”

Kersen en cashewnoten
Het aantal bijen neemt dus toe, maar Aizen en collega’s waarschuwen ook. De vraag naar honingbijen voor bestuiving van gewassen zal in de toekomst sneller stijgen dan de groei van het aantal bijenvolken. “Het aantal gewassen dat van bestuiving afhankelijk is, is de afgelopen halve eeuw maar liefst verdrievoudigd. En dan hebben we het hier niet alleen over appels en peren, maar ook over frambozen, mango’s, kersen en cashewnoten. Luxe producten die tegenwoordig bijna het hele jaar in de supermarkt te koop zijn. Juist de vraag naar deze luxe producten neemt snel toe”, aldus de Argentijn.

Aizen verwacht dat het aantal honingbijen in de toekomst zal verminderen, omdat hun leefgebied moet wijken voor landbouwgrond om bijvoorbeeld kersen en cashewnoten te kweken. “Minder bijen betekent lagere oogstopbrengst, betekent het opdrijven van de productprijs, betekent dat boeren geprikkeld worden om juist deze dure producten te verbouwen, betekent dat er nog meer bijenhabitat zal sneuvelen.”

Van der Steen: “Dat probleem dreigt ook voor Nederland. Oplossing is zorgen voor meer gevarieerde landbouwbegroeiing en een professionalisering van de bijenhouderij zodat er meer bijen geteeld kunnen worden. Dat hebben mijn collega’s en ik in een rapport geadviseerd aan het ministerie van LNV. Binnen enkele weken verwachten we een reactie.”

Gaat het goed met de bij? Voorlopig wel, maar haar toekomst is ongewis.

Frederique Melman

Aizen and Harder, The Global Stock of Domesticated Honey Bees Is Growing Slower Than Agricultural Demand for Pollination, Current Biology (2009), doi:10.1016/j.cub.2009.03.071