Documentaire Calling E.T.

Wat doen we als de aliens komen? Panikeren zoals bij H.G. Wells’ hoorspel War of the worlds of volgen we een protocol bij een eerste contact? Een kleine groep wetenschappers houdt zich bezig met dit scenario en bereidt zich zo goed mogelijk voor.

Op 15 augustus 1977 ontving radioastronoom professor Jerry Ehman een signaal uit de ruimte. In extase schreef hij WOW! in de marge van de computerprint. Met hem portretteert filmmaker Prosper de Roos (leeftijd) elf mensen die zich bezighouden met het onvoorstelbare: contact met een buitenaardse beschaving. Astronoom Seth Shostak zegt in de film: “Je weet niet wanneer het gebeurt, maar dat het gebeurt, is onvermijdelijk.” Hij is een van de wetenschappers die voor het moment surprême klaar wil zijn en werkt aan een protocol.

Als je de 66 minuten durende film van De Roos hebt gezien, is het onwaarschijnlijk dat je nog langer het contact met een buitenaardse beschaving uitsluit. Shostak, voorzitter van SETI, een instituut dat zoekt naar buitenaardse intelligentie (Search for Extraterrestrial Intelligence): “Er zijn meer sterren dan zandkorrels op onze stranden. Daarnaast zijn er ook nog eens miljarden melkwegstelsels zoals het onze. De kans dat wij de enige planeet zijn met intelligent leven is nihil.”

Het lijkt een kwestie van tijd. De Roos: “Klopt. Het WOW-signaal is te kort geweest om met zekerheid te kunnen zeggen dat dit afkomstig was van een buitenaardse beschaving. Wetenschappers zijn dus op zoek naar langere berichten met hun radiotelescopen. Het probleem is dat ze minder dan een procent van de hemel kunnen afzoeken. Meer apparatuur hebben ze niet.

Het probleem in 1977 was dat ze de telescoop nog niet konden richten. De huidige modellen zijn daar inmiddels wel toe in staat. Plus dat er meer en meer, maar ook steeds krachtiger apparatuur komt voor het speurwerk.”

Verdeeldheid van de mens
Het dozijn geportretteerde mensen in de film bestaat vooral uit astronomen, en daarnaast uit een jurist, een psycholoog, een filosoof en een diplomaat. Allemaal goedwillende mensen die zich inzetten voor de goede afloop van contact met aliens. Aandoenlijk soms, zoals het beginshot waarin ruimtevaart ingenieur Paul Shuch een vlag met daarop de zon, de aarde en de maan omhoog houdt. Shuch: “Deze vlag gaat uit op de dag dat er onomstotelijk contact is gemaakt.”

Een groep van zo’n vijftig wetenschappers probeert daarom tot regels en afspraken te komen. Daarbij legt De Roos feilloos de verdeeldheid van de mensheid bloot. Een Russische dissidente wetenschapper, Alexander Zaitsev, blijkt geheel tegen de wens van SETI in op eigen houtje boodschappen en muziek het heelal ingezonden te hebben. In Amerika is zoiets streng verboden. Maar de arm van het Westen reikt ver. Dat blijkt als deze chief scientist van de Russische Academie van Wetenschappen inmiddels de toegang geweigerd wordt in de radiotelescoop in Evpatoria, Rusland. Sinds 1969 was hij daar een trouwe bezoeker.

Geweldig is ook de Nederlandse emeritus hoogleraar informatica Alexander Ollongren, bedenker van Lingua Cosmica. Ollongren leest in zijn Leidse huiskamer de regels voor van een perfect logische astrotaal. Onbegrijpelijk voor de leek, maar klip en klaar voor een goed verstaander. De Roos: “Na de premiere kwam er een man naar mij toe die vertelde dat hij het jammer vond dat dit fragment zo kort was. Hij verstond het prima. Later zag ik hem in een geanimeerd gesprek met de professor.”

De welwillende wetenschappers van SETI zijn blij met De Roos z’n film. “Ze zijn sowieso gelukkig met alle aandacht die hun onderzoek krijgt. Maar ze zijn meer dan welwillend, want allemaal verbonden aan de Academie van Astronauten in Parijs. Beslist een serieus instituut.”

Hoe wij ons voorbereiden op de ultieme vreemdeling blijkt vooral een ontdekkingsreis te zijn van onszelf als mensheid en van onze planeet. Filosofische, maar ook theologische beschouwingen dooraderen de film. Bijvoorbeeld als hoofd van het SETI instituut, Jill Tarter zegt dat een buitenaardse beschaving hoop biedt. “Zij móeten wel fantastisch anders zijn dan wij, omdat zij zich onafhankelijk van ons ontwikkeld hebben. De verschillen tussen hen en ons maken onze onderlinge verschillen en onenigheid misschien wel triviaal.” Voor de Rooms Katholieke kerk is buitenaardse intelligentie in elk geval geen bezwaar, aldus filosoof Paolo Musso. “Ook zij zijn door God geschapen. Hun verlossing door Jezus is misschien wel een probleem, maar misschien ook niet. Misschien hebben zij hun eigen Christus reïncarnatie.”

Wie voert het woord?
De Roos: “Op deze wereld heeft elke beschaving zichzelf nog ten gronde gericht. Het Romeinse Rijk werd niet ouder dan duizend jaar. Ook nu dreigen wij aan geweld en onenigheid ten gronde te gaan. De gedachte is: als wij in contact komen met een vergevorderde beschaving die al miljoenen jaren bestaat, dan moet die wel vredelievend zijn. Anders overleeft je het niet zolang. Die gedachte kan mensen hoop geven.”

Laurance Doyle, astronoom en onderzoeker bij SETI, citeert Carl Sagan: “Aliens die naar onze planeet kijken, zullen zien dat wij kernwapens hebben. Ze denken dan wellicht: ‘Tsjonge, wat paranoïde’. Als zij er dan achter komen dat die raketten op onszelf zijn gericht, realiseren zij zich de waanzin ervan. Zo van: wat is er met die mensen aan de hand?”

Doyle doet onderzoek naar de communicatie van bultrug walvissen. “Zolang wij daar nauwelijks iets van begrijpen, is het misschien nog niet het moment voor contact met buitenaardse intelligentie.” Voor De Roos is dat ook de moraal van de film: “Als het ons niet lukt met elkaar hier op aarde te communiceren, dan zijn we nog niet klaar voor iets groters. Voor iets van buitenaardse afkomst.”

Is de Rus Zaitsev misschien een buitenbeentje die zich niet aan de afspraken wil houden van SETI, het eigenlijke probleem van de film is dat men het er niet over eens is wie het woord moet voeren bij contact. De wetenschappers zijn nog in gesprek met elkaar hoe ze dit varkentje moeten wassen, en de Rus spreekt voor zijn beurt.

Op de vraag of men daar ooit uitkomt, antwoordt De Roos: “Neen. Dat is ook mooi. Het is wat onze aardbol typeert. Toch ligt er inmiddels versie drie van het protocol bij de Verenigde Naties. Maar voordat dat door de bureaucratische molen is en ieders goedkeuring kan wegdragen…”

Waar te zien?
Calling E.T. is tot en met 22 maart te zien in de filmtheaters in het Best of IDFA on Tour programma van Cinema Delicatessen. www.callinget.com

Bio
Regisseur Prosper de Roos studeerde aan de School voor Fotografie in Den Haag en aan de St. Joost Kunstacademie in Breda. De films die De Roos schrijft en regisseert kenmerken zich door een ongewone onderwerpkeuze en benadering. Enkele titels, naast Calling E.T., zijn Automat, 25/01/95, Lorenzo & Daniel, A Night with Michael.